براساس سند چشم‌انداز توسعه ایران، باید امسال ۶۰درصد جوانان ۱۸ تا ۲۴ ساله جذب دانشگاه‌های کشور شوند، اما در کنار افزایش کمّی دانشجویان، یکی از دغدغه‌های مهم کارشناسان آموزشی، بحث بر سر خروجی دانشگاه‌های کشور و ابهام در کیفیت آموزش‌های دانشگاهی است. در واقع، بحث «کیفی سازی آموزش» یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی است که سال‌هاست […]
براساس سند چشم‌انداز توسعه ایران، باید امسال ۶۰درصد جوانان ۱۸ تا ۲۴ ساله جذب دانشگاه‌های کشور شوند، اما در کنار افزایش کمّی دانشجویان، یکی از دغدغه‌های مهم کارشناسان آموزشی، بحث بر سر خروجی دانشگاه‌های کشور و ابهام در کیفیت آموزش‌های دانشگاهی است.
در واقع، بحث «کیفی سازی آموزش» یکی از مهم‌ترین بحث‌هایی است که سال‌هاست به عنوان پاشنه آشیل نظام آموزش عالی کشور شناخته شده است.
در حالی که همچنان مرکز آمار ایران، از ارائه آمار جامعی در خصوص «فارغ‌التحصیلان بیکار» در کشور اجتناب می‌کند، اما واضح است که به دلیل نبود بازنگری در سرفصل‌های دروس دانشگاهی، کاربردی نبودن بسیاری از برنامه‌های دروس آموزش عالی و نبود تناسب میان کیفیت آموزش‌های مراکز دانشگاهی با نیازهای بازار کار، بسیاری از فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش عالی کشور، بیکار هستند.
لزوم مهارتی شدن هرچه سریع‌تر دروس دانشگاهی و رابطه مستقیم آن با کاهش بیکاری فارغ‌التحصیلان موجب شد تا معاون آموزشی وزیر علوم نیز اخیرا با حضور در رسانه ملی به اهمیت بالای این موضوع اشاره و عنوان کند: به همه دانشگاه‌ها ابلاغ کرده‌ایم که سرفصل‌های درسی بیش از پنج سال بازنگری شود و درس‌ها ماهیت نظری ـ مهارتی پیدا کند.
البته حسین نادری‌منش، بازنگری در سرفصل‌های دروس دانشگاهی را منوط به همکاری سایر دستگاه‌ها نیز می‌داند و تصریح می‌کند: در آغاز دولت دهم اساس کار ما، ماموریت گرا کردن آموزش بود و از همه دستگاه‌ها خواستیم که نیازهای پنج سال آینده خود را اعلام کنند، امــــا هیچ دستگاهی جواب نداد و در نهایت خودمان کمیته‌ای راهبردی تشکیل دادیم که نیازهای کشور را در سطح ملی شناسایی کند.
گلایه این مسوول آموزشی، نشان می‌دهد که شاید همه دستگاه‌های مرتبط با آموزش عالی کشور، تنها در حـــــرف بر لزوم بازنگری دروس دانشگاهی تاکید می‌کنند، اما همچنان آن را به عنوان یک ضرورت عاجل در تحول نظام آموزشی و اقتصادی کشور نمی‌شناسند.
از سوی دیگر، معاونان آموزشی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی کشور نیز بتازگی در گردهمایی خود در دانشگاه بوعلی همدان، بر بازنگری سرفصل‌های دانشگاهی با رویکرد کارآفرینی، توسعه دانشگاهی مبتنی بر آمایش سرزمین، آمادگی برای ایجاد ظرفیت پذیرش دانشجویان مستعد کشورهای اسلامی و بانک دانش و فناوری تاکید کردند.
در هر حال، گرچه وجود چنین تحرک‌هایی از سوی وزارت علوم و مجموعه دانشگاه‌های کشور برای بروز سرفصل‌های جدید دانشگاهی نشان می‌دهد که حداقل مجموعه آموزش عالی کشور به قدیمی بودن برنامه‌های درسی دانشگاه‌ها اذعان دارد، اما نباید از خاطر برد که منابع رشته‌های علوم انسانی و علوم مهندسی در بسیاری از دانشگاه‌های کشور، همچنان همان منابع دانشجویان چند نسل قبل است و به همین دلیل نیز باید برای بازنگری در سرفصل‌های دروس دانشگاهی به دنبال راهکارهایی عملی و سریع باشیم.
امسال سرعت را افزایش می‌دهیم
بر اساس سندهای بالا دستی نظام، همچون سند چشم‌انداز توسعه و نقشه جامع علمی کشور، وزارت علوم مکلف است که با کیفی‌سازی آموزش در جریان برنامه پنجم توسعه، محتوای دروس دانشگاهی را بازنگری کند.
بر همین اساس، در سال قبل نیز مجموعه وزارت علوم، صدها برنامه درسی دانشگاه‌ها را بازنگری کرد، اما با توجه به حجم زیاد دروس قدیمی که نیاز به بازنگری قطعی دارد، زمان اتمام این ماموریت، برای مجموعه آموزشی عالی کشور در هاله‌ای از ابهام به سر می‌برد.
سعید قدیمی، مدیرکل دفتر پشتیبانی و حمایت آموزش عالی وزارت علوم در گفت‌وگو با «جام‌جم» تاکید می‌کند: برخی از سرفصل‌های دروس دانشگاهی بیش از ۲۰ سال است که مورد بازنگری قرار نگرفته، اما در نظر داریم که طی پنج سال متوالی، بالغ بر ۲۰ هزار برنامه درسی دانشگاهی را بازنگری کنیم.
قدیمی با بیان این که امسال قصد داریم سرعت کار بازنگری در سرفصل‌های دروس دانشگاهی کشور را افزایش دهیم، می‌گوید: برنامه ما این است که تا چهار سال آینده، کار بازنگری سرفصل‌های دروس دانشگاهی تمام شود و در همین راستا در سال قبل توانستیم نزدیک به ۱۵۰۰ برنامه درسی را بازنگری کنیم.
وی می‌افزاید: در نظر داریم که هر سال حداقل ۴۰۰۰ برنامه درسی دانشگاهی را بازبینی کنیم که از این لحاظ می‌توانم بگویم سال قبل نتوانستیم به کل اهداف مورد نظر در این حوزه دست پیدا کنیم، اما امسال در نظر داریم که هم کوتاهی سال قبل را جبران کنیم و هم ۴۰۰۰ برنامه دیگر را بازنگری کنیم و در مجموع انتظار داریم که در سال ۱۳۹۱ بیش از ۶۰۰۰ برنامه درسی دانشگاه‌های کشور مورد بازنگری واقع شود.
این مسئول آموزشی با اشاره به لزوم همراهی و همکاری همه دانشگاه‌های ایران برای امر بازنگری دروس دانشگاهی، اضافه می‌کند: در بعضی از دانشگاه‌های کشور شاهد بودیم که بحث بازنگری برنامه‌های درسی، عموما به عنوان یک اولویت مطرح نبود، اما در مقابل دانشگاه‌هایی مثل دانشگاه اصفهان، در مــــوضوع نوسازی سرفصل‌های درسی بسیار فعال بود. به طور کلی امسال انتظار داریم و امیدواریم که همه دانشگاه‌های کشور در موضوع بازنگری برنامه‌های دانشگاهی همکاری گسترده داشته باشند.
مدیرکل دفتر پشتیبانی و حمایت آموزش عالی وزارت علوم در پایان تصریح می‌کند: با توجه به این که بازنگری سرفصل‌های دروس دانشگاهی، منشور و جان نظام آموزش عالی در هر کشوری است، کار بازنگری دروس دانشگاهی را در سال جاری با شتاب و سرعت بیشتری انجام خواهیم داد.
بازنگری موفق و ضرورت توجه به آمایش آموزش عالی
بازنگری در سرفصل‌های دروس یا همان ارتقای کیفیت آموزش عالی بدون توجه به «سند آمایش آموزش عالی» تهدیدی جدید برای امر بازنگری است.
در سند آمایش آموزش عالی بوضوح اشاره شده که نحوه تدریس و انتخاب دروس و رشته‌های دانشگاهی در هر منطقه باید با نیازهای بومی همان منطقه همگام باشد؛ سندی که گرچه خیلی دیر به آن توجه شد، اما هنوز هم در صورت تحقق کامل، می‌تواند بازار کار هر منطقه و خروجی‌های آموزش عالی در همان منطقه را با هم هماهنگ کند و در نتیجه از آمار بیکاران فارغ‌التحصیل بکاهد.
به گفته برخی کارشناسان، بازنگری دقیق و علمی سرفصل‌های دروس دانشگاهی با معیار قرار دادن سند آمایش آموزش عالی، خود به خود بازنگری دروس را به سمت و سوی اشتغال فارغ‌التحصیلان سوق خواهد داد.
در این شرایط، قانونگذار تنها چهار سال دیگر به مجموعه وزارت علوم فرصت داده است تا ۸۰ هزار منبع درسی تدریس شده در رشته‌های علوم انسانی، رشته‌های مهندسی و علوم پایه در دانشگاه‌ها را بازبینی و به‌روز کند؛ فرصتی که باید دید آیا وزارت علوم می‌تواند این پروژه عظیم ملی را راس موعد و با شاخص‌های کیفی بالا به سر منزل مقصود برساند؟
امین جلالوند – گروه جامعه / جام جم
