1- سبك هرم وارونه
كليد نگارش در سبك هرم وارونه آن است كه جالب ترين و مهمترين قسمت واقعه در شروع خبر قرار گيرد تا خواننده در همان نظر اول مجذوب خبر شده براي اطلاع از كيفيت با جزئيات خبر بخواندن دنباله آن رغبت و تمايل پيدا كند.
همين مسئله يكي از دلايل مهم پيدايش «ليد» است كه به وسيله آن خلاصه مهمترين قسمت داستان رادر آغاز خبر مي نگارند و توجه خواننده را به خبر از همان لحظه اول حفظ مي كنند.
خبرهاي برجسته و مهم داراي اجزاء متعددي هستند و اجزاء خبر همه داراي اهميت يا كشش يكسان نمي باشند. در سبك هرم وارونه ترتيب منطقي جلب توجه خواننده از ابتدا تا انتها محفوظ نگهداشته مي شود بدين صورت كه بعد از آنكه مهمترين قسمت خبر در پاراگراف اول بيان شد در پاراگرافها و سطور پائين تر قسمتهاي ديگر خبرها به ترتيب اهميتشان از بالا به پائين قرار مي گيرند به طوري كه هر چه خواننده به شروع خبر نزديك تر است مطالب مهمتر را مطالعه مي كند و هر چه به سوي انتهاي خبر مي رود مسائل جزئي تر را ملاحظه مي نمايد.
علت اينكه به اين سبك نام هرم وارونه داده اند نيز همين است كه مطالب مهم در قاعده هرم كه در بالا قرار گرفته جا داده مي شوند و مطالب ديگر به ترتيب اهميت در زير آن قرار مي گيرند تا به رأس هرم معكوس در پائين مي رسند و خاتمه پيدا مي كنند.
براي سبك هرم وارونه كه امروز يكي از مهمترين سبكهاي نگارش و انتشار در كليه وسايل ارتباطات اجتماعي است مزيت هاي چندي را قائل شده اند كه به قرار زير است:
1- خواننده با يك نگاه سطحي و در ظرف چند ثانيه كه ليد خبر را مطالعه مي كند خواهد دانست كه خبر مورد توجه اوست يا خبر و خواندن خود را بايد ادامه دهد يا از آن روي برگرداند.
2- در صورتي كه موضوع خبر مورد توجه خواننده باشد اين سبك اجازه مي دهد كه توجه او فوراً جلب شود و خبر را از دست ندهد. در مطالعه متن نيز خواننده امكان خواهد داشت تا جائي كه خبر به تمايلات او پاسخ مي دهد مطالعه خود را دنبال كند و پس از آن احياناً خبر را در قسمتهاي پائين تر آن ناتمام رها كند بدون آنكه مطالب مهمي را ناخوانده گذاشته باشد.
3- خبرنگار يا نويسنده اي كه مأمور تهيه مطالب است با آشنائي به اين سبك مي تواند در زمان كوتاهي مطالب خود را به ترتيبي درجه اهميت تنظيم كند و آن را برشته تحرير در آورد.
4- دبير يك قسمت تحريريه يا سردبير روزنامه به آساني مي تواند با مطالعه پاراگراف هاي اول مطالب لازم را براي تيترگذاري خبر استخراج كند.
5- مسئول صفحه بندي يا مسئولان راديوئي و تلويزيوني كه ميزان بزرگي يا كوچكي اخبار را تعيين مي كنند. به سادگي حدود جز را با ميزان جا يا وقتي كه در اختيار دارند تطبيق مي كنند و قسمتهاي اضافي را از پايان خبر جدا مي سازند بدون آنكه لطمهيي به اصل خبر بخورد.
آنچه مخصوصاً در سبك هرم وارونه به چشم مي خورد مسئله سرعت است. سرعت براي خبرنگار، كه مطلب خود را در حداقل مدت به شكل قابل قبولي تهيه كند. سرعت براي خواننده كه به يك نظر مطالب مورد علاقه خود را پيدا كند. سرعت براي مسئولان وسايل ارتباطي كه به سرعت خبر را لمس نمايند و نسبت به تيترها يا اندازه آن تصميم بگيرند.
اين مزايا و سرعتي كه ملازمه كار روزنامه نگاري است و بدون آن روزنامه نگاري نوين عملي نيست سبب شده است كه غالب وسايل خبري بزرگ سبك هرم وارونه را به عنوان يكي از مهمترين شيوه هاي نگارش قابل قبول مورد استفاده قرار دهند و در واقع آن را پايه نگارش خبري بشناسند.
خبر زير به شكل هرم وارونه تنظيم شده است:
پاراگراف اول: ليد دزدان صد ميليون فرانك خانم فرانسوي دستگير شدند حسن سياه چشم معروف به «حسن باكله» كه سال گذشته حدود 100 ميليون فرانك جواهر و پول نقد يك خانم ثروتمند فرانسوي بنام « بنديت رواش» را دزديده بود امروز در تهران دستگير گرديد. عباسعلي اراجي ملقب به «عباس 007» يكي از همدستان حسن نيز در زندان پيدا شد. وي به سبب جرم ديگري به يك سال زندان محكوميت يافته است.
پاراگراف دوم: مكمل ليد دزدي پولها و جواهرات در پنجم تيرماه گذشته اتفاق افتاد. مادام بنديت رواش همسر يك ميليونر فرانسوي كه از پاريس به تهران مي آمد در هتل ملل سكونت كرد. مادام بنديت پس از گذراندن شب خوشي باتاق خويش بازگشت و در اين هنگام متوجه شد كه چمدان سرخ رنگ پوست سوسماريش مفقود شده است بهترين و زيباترين جواهرات مادام بنديت كه در حدود 20000 فرانك ارزش داشت در اين چمدان بود. وي پس از كاوش اطاق خويش دريافت كه بسته حاوي پولهاي نقد وي را نيز كه به ميزان تقريبي 60000 فرانك بود دزديده اند.
پاراگراف سوم: تحقيقات خانم بنديت بلافاصله جريان را به پليس اطلاع داد و مبلغ مهمي جايزه براي كسي تعيين شد كه دزدان را معرفي كند. اما هيچ خبري از دزدان بدست نيامد تحقيقات توسط مأموران اداره آگاهي ادامه يافت تا چند هفته قبل عبدالعلي رجب زاده و هوشنگ گردافكن افسران اين اداره بدو نفر از دزدان با سابقه مظنون شدند.
پاراگراف چهارم: تحقيقات يكي از آنها بنام عباسعلي اراجي كه حكم ممنوعيت او از اقامت در تهران هم صادر شده بود به سبب هفتمين دزدي مجازات خود را در زندان «قصر» مي گذرانيد. مظنون ديگر، حسن سياه چشم را كار آگاهان با دامي كه براي او فراهم كردند در نزديكي قهوه خانه عباس در پامنار دستگير نمودند. پس از بازجويي هاي بسيار سرانجام حسن بگناه خويش اعتراف كرد.
***
پاراگراف پنجم:اعترافات «حسن باكله» توضيح داد كه در شب واقعه اتاقي در مجاورت اتاق خانم ميليونر در هتل ملل اجاره كرده و همراه «عباس 007» نزديك مادام بنديت در رستوران هتل .شام خورده اند. پس از شام در حالي كه عباس صداي موزيك راديو را خيلي بلند كرده بود حسن باتاق خانم فرانسوي رفته بدون دردسر چمدان و پولهايش را مي ربايد.
پاراگراف ششم: مقابله حسن سياه چشم ديروز با همدستش مواجهه داده شد و سپس هر دو را به همسر ميليونر فرانسوي نشان دادند. خانم بنديت تأئيد كرد كه آنها را مي شناسد و در شب واقعه ميزي در نزديكي ميز شام وي داشته اند. خانم بنديت با ديدن دزدان به خشم به آنها گفت«اگر فقط 50000فرانك از پولهايم را دزديده بوديد من اصلاً شكايتي نمي كردم. ولي شما هر چه پول و جواهر داشتم برديد و من مي بايستي از آن به بعد به فروختن گل در خيابانها مشغول مي شدم.
پاراگراف هفتم: خرج اموال دزدي حسن سياه چشم در موقع بازداشت فقط چند هزار فرانك همراه داشت در صورتي كه سهم او از پول نقد دزدي در حدود 30 ميليون فرانك بود. دزدان پس از انجام عمل به خانه ماري رفيقه حسن واقع در كوچه نجف آباد رفتند و در غياب ماري آنها را بين خود قسمت نمودند اما به زودي پولها را در كارهاي مختلف چون خريد يك اتومبيل لوكس، يك ويلا در نياوران، يك مغازه بقالي براي معشوقه حسن و مخصوصاً در قمارخانه ها خرج كردند و همين امر سبب اختلاف و جدايي ماري و حسن گرديد.
***
پاراگراف هشتم: تعقيب اقدامات قانوني ماري پس از جدا شدن از حسن به قصد انتقام مأمورين آگاهي را در جريان واقعه قرار داد و سبب كشف قضيه گرديد. حكم بازداشت حسن سياه چشم ديروز توسط بازپرس دادسراي تهران صادر گرديد و به ماري نيز اخطار شد كه از حوزه قضائي تهران خارج نشود. مأموران پليس همچنان به تحقيقات خود ادامه مي دهند تا واسطههايي را كه وسيله تبديل و فروش فرانكها و جواهرات را فراهم كردهاند دستگير كنند.
اين خبر را در نقاطي كه با علامت سه ستاره(***) مشخص شده و تشكيل پاراگرافهاي مستقل داده است مي توان قطع كرده به ميزان لازم كوتاه نمود.
تجزيه و تحليل خبر دستگيري دزدان صد ميليون فرانك به صورت هرم وارونه
قسمت اول ليد
قسمت دوم جريان واقعه
تحقيقات
اعترافات
مواجهه
قسمت سوم خرج اموال دزدي
تعقيب قانوني
در صورت لزوم مي توان قسمت دوم و سوم اين هرم وارونه را كه جمعاً شامل هفت پاراگراف آخر مي شود حذف كرد و فقط ليد را نگهداشت. همين طور ممكن است قسمت اول و قسمت دوم يعني چهار پاراگراف اول را حفظ كرد و پاراگرافهاي مستقل بعدي را به طور كلي از آن جدا كرد. هر يك از چهار پاراگراف قسمت سوم نيز قابل جدا كردن مي باشد بدون آنكه لطمه كلي به مفهوم خبر وارد آيد و يا عوض كردن تيتر خبر لازم شود.
گرچه يكي از مزاياي سبك هرم وارونه را سادگي نگارش آن دانسته اند كه خبرنگار مي تواند با قرار دادن اجزاء خبر به ترتيب درجه اهميت آنها به سرعت خبر خويش را تهيه كند با اين حال تشخيص اجزاء مهم يك خبر در بسياري از موارد ساده نيست و ممكن است يك داستان خبري را دو خبرنگار يا نويسنده به رشته تحرير در آورند و نتيجه كار آنها يكسان نباشد يعني غير از موضوع اصلي خبر كه معمولاً ولي نه هميشه – بر سر آن اختلافي نيست درباره اهميت موضوعات فرعي خبر بين آنها توافق نباشد. در حقيقت هم غالباً اشخاص در مورد اهميت اجزاء خبر اختلاف دارند و مثلاً موضوعي را كه يك خبرنگار در پاراگراف سوم نوشته خويش قرار مي دهد خبرنگار ديگر آن را در پاراگراف ششم يا هفتم مي گذارد.
بديهي است تشخيص اهميت خبر بايد با توجه به علاقه خوانندگان، بينندگان و يا شنوندگان وسيله خبري باشد اما اينكه مشتريان وسايل ارتباط اجتماعي چگونه مسائلي را ترجيح مي دهند نيز خود مسئله اي است.
وقتي استفاده كنندگان از وسائل خبري به سبب اختلاف وضع اجتماعي و اقتصادي و سطح دانش علاقه هاي متفاوتي نسبت به خبر نشان دهند، مسئله ترتيب حوادث جزء خبر باز هم دشوارتر مي گردد. عملاً در اينگونه موارد اين خبر خبرنگار است كه نسبت به آن دسته از اجزاء خبر كه ترتيب اهميتشان روشن نيست تصميم مي گيرد.
2- سبك بيان تاريخي
در سبك نگارش به ترتيب زمان وقوع يا سبك بيان تاريخي داستان خبر از لحظه شروع حادثه تا پايان آن به همان ترتيب كه وقايع روي داده است تشريح مي شود، بدون انكه به سبب اهميت بعضي از اجزاء، مطالب رديف حقيقي و واقعي خود را از دست بدهند.
بايد توجه داشت خبرهائي كه به ترتيب تاريخ وقوع نوشته مي شوند ليد ندارند و از اين جهت مهمترين قسمت خبر غالباً در حدود پايان خبر قرار مي گيرد و احياناً كم ارزش ترين بخش آن در آغاز مطلب واقع مي شود.
چنانكه در پيش ديديم نقل حوادث به ترتيب زمان وقوع در بيشتر مسائل خبري كسالت آور و خسته كننده است و بدين جهت استفاده از اين سبك بايد به موارد محدود و معيني منحصر گردد.
وقتي حوادث پيچيده و درهمي موضوع خبر است و به ويژه اگر اين حوادث در زمان كوتاهي واقع شده باشد استفاده از سبك كرونولوژيك به خواننده كمك مي كند تا از جريان داستان و زير و بم آن به سادگي آگاه گردد.
به كار بردن سبكهاي ديگري چون هرم وارونه كه ترتيب وقوع طبيعي مطالب را درهم مي ريزد براي اينگونه موضوعات دشوار نامناسب است.
براي پاره اي از مسائل كه جنبه علمي و مخصوصاً تاريخي دارند نيز سبك كرونولوژيك توصيه مي گردد زيرا در چنين مسائلي آنچه خواننده به دنبال آن است در درجه اول آگاهي از اعمال و رويدادهاي معيني است كه جنبه علمي آن بيشتر طرف توجه اوست تا شيوه نويسندگي آن و بدين جهت بيان مطلب عيناً به صورتي كه به وقوع پيوسته است بهتر مي تواند به نياز خواننده پاسخ گويد.
بسياري از حوادث بزرگ چون جنگلها، كودتاها و يا از مثال زنده استفاده كنيم پرواز انسان به كره ماه، همه اينها مي تواند موضوعاتي براي نگارش خبر به سبك تاريخي باشد. اگر همين مثال پرواز به سوي كره ماه را در نظر بگيريم مي توانيم خبري به سبك هرم وارونه از مهمترين قسمتهاي اين سفر فضائي و نتايج آن تهيه كنيم و در كنار آن خبر ديگري به سبك تاريخي بنويسيم كه لحظات واقعه را به ترتيب زمان وقوع چون فيلمي كه نمايش داده مي شود نشان دهد.
موضوع ديگري كه نبايد فراموش گردد مسائل غير داستاني است كه در هر خبري وجود دارد، چنانكه ديديم در سبك كرونولوژيك مطالب به ترتيب تاريخ وقوع ذكر مي شوند و مطالب غيرداستاني يا مطالبي كه مكمل خبر هستند بعد از خاتمه داستان بلافاصله در دنبال آن جاي داده مي شوند. فرضاً ما اگر مسافرت به كره ماه را به ترتيب تاريخ بيان كرديم مي توانيم در پايان آن مطالبي چون حال فضانوردان، گرماي داخل و بيرون سفينه، رنگ آسمان در مراحل مختلف مسافرت و اطلاعاتي نظير آن را جاي دهيم.
سبكهايي كه از سبك بيان تاريخي مشتق شده اند
چون سبك تاريخي بدون ليد است به طور كلي استفاده از آن در روزنامه ها و وسايل خبري پردامنه محدود است و هميشه بيم آن مي رود كه خواننده، بيننده و يا شنونده را خسته و كسل كند. از اين رو براي اينكه امكان استفاده از اين سبك را كه در عين حال ساده ترين سبكهاي نگارش خبري است بيشتر كنند راههاي ديگري را برگزيده اند.
وجه مشترك همه اين راهها استفاده از ليد در ابتداي خبرهاي كرونولوژيك است تا ضمن اينكه سبك نگارش تاريخي بكار مي رود با قرار دادن خلاصه مهمترين قسمت داستان در ابتداي خبر به هنر جلب خواننده نيز توجه گردد.
قاتلان جوان وراميني محكوم شدند
ليد:
دو جوان كه در بهمن ماه سال گذشته مردي را در حورمه ورامين با ضربات كارد به قتل رسانده بودند، در دادگاه عالي جنائي تهران به زندان محكوم شدند.
واقعه:
روز بيست و سوم بهمن 1348 بين عده اي از اهالي «ددوين» ورامين نزاعي در گرفت در حين نزاع جواني بنام نبي الله حسيني دستهاي يكي از منازعين را كه عبدالله محمدعلي زاده نام داشت گرفت و جوان ديگري بنام سلطان نقي شهرياري با ضربات چاقو نبي الله را به قتل رسانيد.
تعقيب واقعه:
نبي الله و سلطان نقي و عده اي ديگر از منازعين پس از خاتمه نزاع از طرف دادسراي تهران تحت تعقيب قرار گرفتند. بازپرس پس از تحقيق پيرامون واقعه دريافت كه نبي الله و سلطان محمد به علت اختلافات مخلي ارسلان را متفقاً به قتل رسانده اند.
نتيجه:
دادرسان شعبه پنجم دادگاه عالي جنائي تهران ديروز بعد از شش ساعت شور سرانجام سلطان نقي شهرياري را به جرم مباشرت در قتل به هشت سال زندان و نبي الله حسيني را به جرم مقاومت در قتل به 3 سال زندان با اعمال شاقه محكوم كردند.
انواع استفاده از ليد در سبك تاريخي به قرار زير است:
1- مطالب داستاني به سبك تاريخي بلافاصله بعد از ليد قرار مي گيرند و مطالب غيرداستاني در قسمت آخر خبر نقل مي شوند شكل ساده اين طرح چنين است:
الف) ليد
ب)مطالب داستاني به طريق زمان وقوع
پ)مطالب غيرداستاني به ترتيب اهميت آنها
2 – راه ديگر استفاده از سبك تاريخي همراه ليد، آن است كه مطالب غيرداستاني را مقدم بر مطالب داستاني قول دهند. بنابراين در اين طرح شكل كار چنين است:
الف)ليد
ب)مطالب غيرداستاني
پ)مطالب داستاني به شيوه بيان تاريخي
خبر زير از صفحه 18 روزنامه شماره 12771 اطلاعات مورخ دوم ديماه 1347 استخراج گرديده و با تغييراتي به عنوان خبر نمونه انتخاب شده است.
دوهوو با هم فرار كردند
ليد:
دو هوو بنام پروين و مهناز… با هم تباني كردندو اثاثه قيمتي خانه و پولهاي نقد شوهرشان را برداشته فرار كردند.اين واقعه ديروز در خيابان فرح آباد اتفاق افتاد.
مطالب غير داستاني:
همسايگان اظهار داشتند كه صبح زود روز يكشنبه مهنار و پروين را ديده اند كه هريك ساكي در دست داشتند و به طرف خيابان مي رفتند، اما از سه روز پيش تا به حال ديگر خبري از آنها نيست.
مطالب غير داستاني – حسن … كارمند كارخانه… كه همسر فراري است در پاسگاه ژاندارمري مدعي گرديد كه زنان او دست به يكي كرده همه پولها و طلا و جواهرات او را برده اند وي تقاضا داشت كه مأموران ژاندارمري در پيدا كردن همسران و پولها و جواهرات او اقدام كنند.
مطالب داستاني:
مقارن ساعت 8 بعدازظهر ديشب بود كه جواني آشفته به پاسگاه ژاندارمري كن مراجعه كرد و به ستوان يكم ارض پيما رئيس پاسگاه اظهار داشت: سركار به دادم برسيد زنهايم هر چه پول و زندگي داشته ام برداشته و فرار كرده اند.
دنباله داستان:
اين شخص كه خود را حسن… معرفي مي كرد اضافه نمود: چهار سال يش با دختريدر همدان آشنا شدم و او را از پدرش خواستگاري كردم و زن و شوهر شديم،در اين مدت خداوند يك پسر به ما داد. تا سال گذشته زندگي ما خوب بود اما زنم كه مهناز نام دارد از پارسال بناي ناسازگاري گذاشت و قهر كرد و به خانه پدرش رفت. بناچار دادخواستي براي طلاق به دادگاه خانواده دادم كه با مخالفت روبرو شد
دنباله داستان:
حسن سپس گفت: در طول مدتي كه زنم در خانه پدرش بود از دختر ديگري بنام پروين خواستگاري كردم و با هم نامزد شديم وقتي دادگاه حمايت خانواده با تقاضاي طلاق همسر اولم موافقت نكرد با مهناز آشتي كردمك و برخلاف تصورم او را خوشحالي از تصميم ازدواج تازه من استقبال كرد و حتي گفت:« خيلي خوبست. منهم از تنهايي در مي آيم.»
دنباله داستان:
اين وضع يكسال ادامه داشت تا چند شب قبل كه از كار روزانه به خانه آمدم ديدم فرزندم در حياط خانه ايستاده گريه مي كند و وقتي علت را پرسيدم از ماجراي فرار همسرانم مطلع شدم.
3- در آخرين طريق استفاده از يبك بيان تاريخي، مهمترين قسمتهاي غيرداستاني خبر را در جلو قرار مي دهند، آنگاه مطالب داستاني و در پايان مطالب غيرداستاني كم اهميت آورده مي شود:
الف)ليد خلاصه داستان
ب)مهمترين مطالب غيرداستاني
پ) بيان داستان به ترتيب زمان وقوع
ت) حاشيه خبر غيرداستاني
زن جواني به طرز مرموزي كشته شد
ليد:
جسد زن 35 ساله اي كه سه شب پيش به طرز مرموزي به قتل رسيده است صبح ديروز كشف گرديد. اين زن كه شمسي… نام داشت در خانه شماره …محله يا چنار شهر تهران تنها زندگي مي كرد.
مطالب مهم غيرداستاني – آقاي دكتر روحاني پزشك قانوني كه امروز باتفاق آقاي ثقفي بازپرس شعبه 26 به محل وقوع جنايت رفته بود اظهار داشت كه قاتل پس از وارد اوردن ضرباتي به سر مقتول با پيچيدن پارچه اي به دور گردنش او را خفه كرده است.
مطالب مهم غير داستاني:
بازپرس پس از چند ساعت تحقيق مرد جواني به نام يوسف فيروزفر را كه با مقتول آشنا بود را اتهام قتل وي بازداشت كرد. يوسف در شب وقوع جنايت به خانه شمسي رفته بود.
مطالب داستاني به ترتيب وقوع
صبح ديروز زني بنام سيمين.. به كلانتري 15 اطلاع داد كه در همسايگي وي زني را كشته اند. مأموران وقتي به خانه شمسي رفتند خود را با جسد سياه شده شمسي كه پارچهاي نيز به دور گردنش پيچيده شده بود روبرو يافتند. بلافاصله تحقيقات محلي آغاز شد و سيمين گفت كه دوشنبه شب يوسف را كه از پيش سابقه آشنائي يبا شمسي داشت ديده است كه ساعت 12 به خانه باز مي گردد.
مطالب داستاني:
همسايه هاي ديگر نيز گواهي دادند كه يوسف از مدتها قبل با شمسي رفت و آمد داشت يكي از آنها در بازجويي اظهار داشت: يوسف تنها كسي بود كه وقت و بي وقت بديون شمسي مي رفت. مأموران كلانتري با نكاء اين شواهد به دستور بازپرس يوسف را كه در خانه اش پنهان شده بود توقيف كردند.
3-قواعد مهم خبرنويسي
به دنبال توضيحاتي كه در باره روش نگارش اخبار داده شد، اكنون اصول و قواعد مهمي را كه هر خبرنگار و نويسنده مطبوعاتي موقع كار حرفهاي بايد در نظر داشته باشد بررسي مي كنيم:
رعايت اين قواعد سبب مي شود كه اخبار و مقالات و نوشته هاي روزنامه نگاران و متخصصان امور ارتباطي هم طرف توجه خوانندگان و شنوندگان واقع شود و هم قابل چاپ و انتشار باشد.
الف)قواعد كلي
– خبرنگار بايد هميشه خود را به جاي خواننده و شنونده فرض كند و آنچه را كه او نمي داند با روشني بنويسيد و تشريح كند زيرا اگر خبرنگار آنچه را خود مي داند براي خواننده و شنونده نيز دانسته فرض كند نوشتنه اش گنگ و نامفهوم خواهد شد.
– هدف روزنامه نويس آموختن و فهماندن بخوانندگان است بدين لحاظ بايد هميشه ساده و روان و قابل فهم بنويسد و بزيان همه مردم حرف بزند.
– خبري كه خبرنگار تهيه مي كند بايد هميشه نسبت به خبر روز قبل تازه تر باشد و نكات جديدي در برداشته باشد خودداري از تهيه مطالب كهنه و تكراري به مراتب از نوشتن آن بهتر است چجون از خسته كردن خواننده جلوگيري مي كند.
– روزنامه نگار بايد به موضوعي كه مي نويسد آشنائي كامل داشته باشد بدين جهت بايد تمام جزئيات مسأله اي را كه درباره آن خبر مي نويسد بررسي كند و اگر نكته اي بر او مبهم است روشن سازد.
– خبرنگار در نوشته هايش بايد بيشتر از ديگران حرف بزند و از خود كمتر سخن به ميان آورد.
– كوتاه نويسي وظيفه مهم روزنامه نگار است يك مطلب خبري به طور متوسط نبايد از 300 تا 500 كلمه تجاوز كند و فقط در مورد خبرهاي مهم مي توان تا چند ستون مطلب تهيه كرد. در هر صفحه ماشين شده (قطعه 21×27) معمولاً 200 تا 250 كلمه جا مي گيرد.
قواعد درست نويسي- تمام اخبار و مقالات بايد با جملات ساده و روان با املاء صحيح نوشته شود.
– در نوشتن اسامي خاص بايد دقت كامل بكار رود و اسامي خارجي با حروف لاتين نيز نوشته شود، تا موقع حروفچيني مبهم نباشد. اسامي خارجي در يك متن، مانند «جانسون» و «ربرت» – كه معمولاً در فارسي به چند نوع ديگر مثل «جانسن» «رابرت» يا «ربرت» نيز تلفظ مي گردد، بايد حتماً يكسان نوشته شود.
– در هر نوشته بايد اصول دستور زبان رعايت گردد و فعل و فاعل و صفت و موصوف و مبتدا و خبر به جاي خود گذاشته شود.
قواعد روان نويسي- روزنگار بايد حتي الامكان نوشته اش را با كلمات كوتاه و جملات كوتاه تهيه كند.
– براي نوشتن تمام اخبار و مقالات بايد يك طرح مشخص و در عين حال ساده وجود داشته باشد.
– در شروع اخبار بايد از مقدمه چيني بيهوده كه سبت خسته كردن خوانندگان مي شود خودداري كرد و مستقيماً توجه خواننده را باصل مطلب جلب نمود.
– كلمات مصطلح را بايد بر كلمات صحيح ولي نامأنوس ترجيح داد و هرجا كلمه فارسي وجود دارد از بكار بردن كلمات عربي يا اروپائي خودداري كرد.
– در بسياري از موارد بكار بردن كلمات و صفات مترادف به جاي روان كردن جمله بر ابهام آن مي افزايد. لذا بايد در تمام نوشته ها از استعمال كلمات زائدي كه خواننده را گيج و سرگردان مي كند، صرفنظر كرد.
– روزنامه نگار بايد داراي فرهنگي غني باشد تا بتواند در موارد مختلف در نوشته اش كلمات و افعال گوناگون بكار برد و از تكگرار خودداري كند. اما نبايد فراموش كرد كه اگر جمله اي مبهم است و حتماً احتياج به تكرار يك كلمه دارد، اين تكرار ضروري است.
– هرگز جملات را نبايد با كلمات «امروز» «ديروز» و «فردا» و يا اعداد شروع كرد و در پاراگراف پشت سرهم را نيز نبايد با يك كلمه آغاز نمود.
ب) قواعد علامت گذاري
به منظور جدا كردن جملات از يكديگر رعايت ارتباط بين عبارات ناتمامف احتراز تداخل الفاظ و معاني، نشان دادن مطالبي كه از ديگران نقل قول يا اقتباس مي گردد بسيار مهم است چون درست نويسي از اصول روزنامه نگاري است و رعايت آن براي خبرنگاران و متصديان سازمان هاي ارتباطي كمال لزوم را دارد، لذا با مراجعه به كتب و متون خارجي و ملاحظه و مطالعه آثار فارسي، قواعدي كه به طور نسبي اكنون مورد قبول و توافق است و تا حد زيادي با قواعد علامت گذاري زبانهاي مهم و زنده دنيا مطابقت دارد، به عنوان علامت گذاري ذكر مي شود.
نقطه(.) – نقش مهم نقطه در نوشتن، جدا كردن جملات كامل از يكديگر است. ترديد نيست كه اگر در پايان هر جمله نقطه گذاشته نشود، معناي نوشته مبهم مي گردد و بسيار اتفاق مي افتد كه خواننده منظور نويسنده را درك نمي كند.هم چنين در پايان هر نامه يا مقاله نيز يك نقطه گذاشته مي شود.
ويرگول(،)- براي تسهيل درك نوشته بايد در اغلب جملات ويرگول بكار برد، موارد مهمي كه بكار بردن ويرگول ضروري است به قرار ذيل مي باشد:
الف) براي تمايز و شمارش .
مثال: نيروي دولتي 10 هواپيما، 5 تانك، 10 قبضه تفنگ و 10 هزار فشنگ از دشمن به غنيمت گرفت.
بايد يادآور شد كه قبل از آخرين جزء شمارش به جاي ويرگول «واو» گذاشته مي شود.
ب)وقتي در يك جمله چند صفت وجود دارد بايد آنها را با ويرگول از هم جدا كرد.
مثال: ايرانيان قديم مردماني راستگو، درست كردار، جدي و شجاع بودند.
پ)به طور كلي در هر موردي كه پشت هم قرار گرفتن دو كلمه ممكن است ايجاد ابهام كند، گذاشتن ويرگول ضروري است.
مثال:پس از طي مراحلي چند، شكوفه هاي به ميوه تبديل مي شوند- كه اگر بعد از كلمه «چند» ويرگول گذاشته نشود ممكن است عبارت به صورت:«چند شگومفه» خوانده شود.
ت)در دو طرف عبارت يا جملهاي كه اگر از نوشته حذف شود به موضوع و مطلب خلل وارد نمي شود:
مثال:قله البرز، در حالي كه از برف پوشيده بود، از دور نمايان شد.
نقطه ويرگول يا «پو آن ويرگول»(؛)-
براي جداكردن جمله هايي است كه به خودي خود داراي معنا و مفهوم كامل هستند ولي عبارات و جملاتي كه بعد از آنها نوشته مي شود مربوط به آنهاست.
مثال: براي انجام هر كار يك راه وجود دارد كه از راههاي ديگر بهتر و آسانتر است، شما در كار خود دقت كنيد كه آن را بيابيد.
دو نقطه (:)
در موارد زير استعمال مي شود:
الف)قبل از نقل گفته يا نوشته ديگران
مثال : ارسطو چنين گفته است: «…»
ب)قبل از ذكر يك مثال، يك توضيح يا يك نتيجه، مانند مذكور در فوق.
پ) بعد از تقسيم يا تفكيك يك موضوع
مثال: اين قرارداد به شرايط زير بين شركت…. و آقاي …. منعقد مي شود:
گيومه«…»
در موارد ذيل بايد نوشته داخل گيومه قرار گيرد:
الف)وقتي گفته يا نوشته اي از ديگران نقل مي شود.
ب)موقعي كه نويسنده نمي خواهد مسئوليت يك يا چند كلمه از نوشته هايش را كه معمولاً از منابع ديگر اقتباس كرد ه است به عهده بگيرد.
پ)در بعضي موارد براي مهم جلوه دادن يا مشخص كردن يك كلمه يا يك عبارت ممكن است به جاي آنكه زير آن خط كشيده شود. آن را در داخل گيومه قرار داد. در موقع بستن گيومه در صورتي كه گفته يا نوشته اي كه نقل مي شود پايان يافته باشد، پيش از بستن گيومه نقطه گذاشته مي شود و در صورتي كه گفته و نوشته مزبور به پايان نرسيده باشد، نقطه را بعد از گيومه قرار مي دهند.
ث)براي ذكر عبارات يا اسامي خارجي:
مثال: ماشينهاي چاپ روتانيو«ماريوني» از بهترين انواع آن است.
علامت استفهام(؟)
اين علامت در ايان جملات استفهامي گذاشته مي شود.
مثال : چگونه مي توان روزنامه نگار خوبي شد؟
دربعضي موارد در صورتي كه در يك عبارت چند جمله استفهامي باشد، ممكن است علامت سؤال به جاي ويرگول بكار رود.
مثال: كجا؟ كي؟ چه؟ چرا؟ چگونه؟ شش سؤالي است كه هميشه در موقع تهيه خبر بايد در نظر خبرنگار باشد.
علامت تعجب(!)
اين علامت در پايان كلمات با جملاتي كه حيرت، استهزاء، و خوشحالي زياد را براند گذاشته مي شود
مثال: سرماي تهران هفته آينده به 30 درجه زير صفر خواهد رسيد!
علامت تعجب مانند علامت استفهام ممكن است جانشين ويرگول نيز بشود.
سه نقطه (…)
در پايان جملاتي كه به علت ترديد يا تحقير يا تغيير فكر نويسنده ناتمام مي ماند، معمولاً سه نقطه گذاشته مي شود و در صورتي كه سؤال يا اعجاب هم مورد نظر باشد، پس از سه نقطه بهتر است علامت استفهام يا تعجب هم قرار گيرد.
از سوي ديگر بايد دانست كه اگر در نقل نوشته يا گفته كسي فقط خلاصه آن مورد نظر باشد، مي توان به جاي جملات حذف شده سه نقطه داخل پرانتز(…) بكار برد و نيز وقتي عبارتي از وسط نوشته اي اقتباس مي شود و در ابتداي جمله مي توان سه نقطه گذاشت ولي در آخر قسمت اقتباس شده بايد چهار نقطه بكار برد كه سه تاي آن مشخص ناتمام بودن عبارت و يك نقطه به جاي نقطه اي است كه معمولاً در آخر جملات مي گذارند.
پرانتز ( )
كلمات يا جملاتي كه نويسنده به عنوان توضيح به كار مي برد در داخل پرانتز قرار مي گيرد. به طور كلي ترجمه كلمات خارجي يا معناي كلمات مشكل فارسي، تاريخ ها و مأخذ را داخل پرانتز مي گذارند.
تيره(-)
معمولاً در موارد زير گذاشته مي شود:
الف) بعد از علامات و ارقامي كه براي تقسيم مطالب بكار مي رود.
مثال: 1-2-3- الف- ب- ج- اولا، ثانيا
ب)در گذاشتن تاريخ بعد از شماره نامه:
شماره 25-14/7/43
پ)بعد از عنوان و اسم اشخاص
رئيس مؤسسه عالي علوم ارتباطات اجتماعي – دكتر عليقلي اردلان
ث) تيره را در مواردي نظير پرانتز نيز بكار مي برند.در اين صورت تيره قبل و بعد از يك يا چند كلمه قرار مي يگرد. اما بايد دانست كه برعكس پرانتز كه فقط براي توضيح بكار مي رود، تيره براي پر ارزش ساختن كلمه يا كلمات استعمال مي شود. البته اين تعريف مربوط به دو تيره است يعني وقتي بخواهند عبارتي يا جمله اي تعريف يو توضيحي بياورند، ولي عده هم اهنگي آن به عبارت متن به اندازه مطالب داخلي پرانتز باشد، عبارت مورد نظر را در ميان دو تيره قرار مي دهند.
مثال: تدريس نقطه گذاري براي دانشجويان روزنامه نگاري – گرچه باختصار هم باشد لازم و ضروري است.
ارقام و اعداد
در موارد زير براي شمارش به جاي حروف بايد از ارقام استفاده كرد:
الف) مقياسهاي متري ، مقدار، مبلغ، درجات مدارها و نصف النهارها، درجه هوا و چند درصد (پورسانتاژ)
مثال: 3 كيلومتر، 13 كيلوگرم، 5 آمپر، 210 درجه، 75 ريال، 70%
ب)آمار و ارقام
مثال: اين استان داراي 3 شهرستان و 12 بخش است و بيش از 50 هزار نفر جمعيت دارد.
پ)تاريخ و ساعات روز
مثال 5 ديماه 1347 در ساعت 10 و 20 دقيقه
ت)شماره مواد قوانين و تصويبنامه ها ، خانه هاو صفحات
مثال: ماده 119 قانون مدني – شماره 29 خيابان فردوسي، صفحه 18
در موارد ذيل براي شمارش بايد از حروف استفاده كرد:
الف)سن اشخاص
مثال: يك زن بيست ساله امروز دو قلو زائيد
ب)شماره هاي غير مشخص
مثال: در كتابخانه دانشكده سي تا چهل نفر دانشجو مشغول مطالعه هستند.
پ)اعدادي كه جمله با آنها آغاز مي شود.
مثال: پنج نفر وارد اطاق شدند.
ت)عدد يك و اعداد كسري كمتر از يك
مثال : يك ميليارد ريال – يكسوم هزينه…
بديهي است كه براي نوشتن ارقام و اعداد به طور كلي قاعده مشخصي وجود ندارد ولي نمونه هايي كه در بالا ذكر شده بهتر است در نوشته هاي روزنامه نگاران رعايت گردد. در عين حال بايد دانست كه در تيترهاي روزنامه ها اغلب اتفاق مي افتد كه براي جلوگيري از اشتباه حروف چين و يا براي جا گرفتن حروف در داخل ستونها، به جاي حروف از ارقام استفاده مي شود.
پ)طرز نگارش برگ خبر
متني كه از طرف خبر نگار و نويسنده مطبوعات تهيه مي شود تا براي درج در روزنامه به چاپخانه ارسال گردد در اصلاح روزنامه نگاري «برگ خبر» ناميده مي شود. در برگ خبر بايد هميشه نكات زير را رعايت كرد:
– اندازه كاغذ كه روي آن خبر يا مقاله نوشته مي شود، بايد 27×21 سانتيمتر باشد.
– فقط در يك روي كاغذ بايد چيز نوشت.
– چهار سانتيمتر از طرف راست صفحه برگ خبر بايد به عنوان حاشيه سفيد گذاشته شود.
– ربع بالاي صفحه اول برگ خبر بايد سفيد باشد تا براي نوشتن عنوان و تعيين حروف چاپي مورد استفاده قرار گيرد.
– هر خبر و مقاله بايد در دور نسخه، با ماشين تحرير تهيه گردد.
– بين سطرها براي تصحيح احتمالي و تعيين حروف چاپي بايد تا محاسبه آنها براي ستونهاي چاپي روزنامه آسان گردد.
– تعداد سطرهاي ماشين شده برگ خبر بايد معين و ثابت تا محاسبه آنها براي ستونهاي چاپي روزنامه آسان گردد.
– در بالاي هر صفحه و طرف راست آن بايد مشخصات ذيل نوشته شود.
1- شماره صفحه با عدد.
2- علامت خبر كه در تمام صفحات تكرار ميشود. منظور از علامت خبر، خلاصه عنوان آن ميباشد.
3- اسم نويسنده
مثال:(2)-ذوب آهن –حسيني
– در بالاي صفحه اول اخبار و مقالات ذكر تاريخ نيز ضروري است.
– در آخر هر صفحه، در طرف چپ آن در صورتي كه خبر و مقاله دنباله داشته باشد. بايد يك فلش يا سه نقطه با يك مميز (/…) گذاشت تا مأمور تنظيم خبر يا حروفچين چاپخانه متوجه شود كه مطلب در صفحات بعد ادامه مي يابد.
در پايان هر خبر و مقاله بايد علامت # گذاشته شود.
– پس از پايان كار تهيه خبر بايد تمام صفحات را سنجاق كرد و دوباره نوشته را از اول تا آخر خواند تا اگر اشتباهي رخ داده يا مطلب كم و زياد شده ، تصحيح گردد.
– روي هر برگ كاغذ فقط يك خبر مي توان نوشت و چند خبر را هر چند كه كوتاه باشد بايد روي صفحات جداگانه تهيه كرد.