بهداشت و درمان ناب / داوود محمدی

بهداشت و درمان ناب / اختصاصی / تحریریه اخبار مهندسی صنایع ایران

داوود محمدی / دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی صنایع

.

ناب که با نام تولید تویوتا یا تولید ناب شناخته می شود ، به مفهوم خروجی بیشتر با صرف منابع کمتر ( زمان ، فضا ، فعالیت های انسانی ، ماشین آلات و مواد کمتر ) است به طوری که به مشتریان چیزی عرضه شود که آنها می خواهند .

زیربنای سیستم ناب پایداری و استاندارد سازی است . ستونهای آن تحویل به موقع و جیدوکا یا همان خودکارسازی است. هدف یا سقف آن ، مشتری مداری است ، یعنی تحویل محصول یا خدمت با بالاترین کیفیت به مشتری ، با نازلترین قیمت و در کوتاهترین زمان . قلب تپنده این سیستم مشارکت بوده و اعضای سازمان منعطف و با انگیزه فراوان در تیم ها بطور مستمر در جستجوی یافتن راههای بهتر برای انجام کارها می باشند.

تمرکز بر مشتری

هدف اصلی تامین بالاترین کیفیت ، با کمترین هزینه و در کوتاهترین زمان با حذف مداوم و پیوسته مودا یا ضایعات است . اما امروزه مشتریان انتظارات گسترده تری دارند. بر این اساس نیز شرکت های ناب به اهداف نهایی خود ، ایمنی ، محیط زیست و مسائل روحی و روانی نیز افزوده اند.

مورا

مورا به معنای وجود نوسانات و تغییرات در کار است و اغلب به دلیل برنامه ریزی های نامناسب در تولید ایجاد می گردد. مانند تغییر فشار کاری در شیفت های مختلف . سیستم ناب به دنبال کاهش مورا است و برای این امر می توان از هیجونکا یا هموار سازی تولید که به کمک تلفیق مدل ها انجام میگردد استفاده نمود.

موری

موری به معنای دشوار بودن اجرا است و به علل انحراف در تولید ، ارگونومی ضعیف و طراحی ضعیف کار ، انطباق ضعیف ، ناکافی بودن ابزار و تجهیزات ، روشن نبودن مشخصه ها و غیره ایجاد می شود.

مودا  و انواع آن

مودا به معنای اتلاف یا هر نوع فعالیتی است که مشتری به ازاء انجام آن تمایل ندارد که پولی بپردازد و ارزش نقطه مقابل اتلاف است ، چیزی که مشتری به ازاء دریافت آن پول پرداخت می کند. اقدامات سازمان را می توان در سه بخش ذیل تعریف نمود :

• کار اصلی : هر حرکتی که به محصول یا خدمت ارزشی بیافزاید .
• کار کمکی : حرکتی که کار اصلی را پشتیبانی کند و معمولاً بلافاصله قبل یا بعد از کار اصلی انجام می شود. ُ
• اتلاف : حرکتی که هیچ ارزشی ایجاد نمی کند. یک روش مناسب برای تشخیص اتلاف این آزمون است که اگر آن کار را ادامه ندهید ، هیچ تاثیر نامطلوبی بر روی محصول نخواهد داشت.

1-    حرکت : آنچه که حرکات اضافه می نامیم ، هم حرکات ماشین و هم حرکات انسان را در بر می گیرد. حرکات اضافه انسانی به ارگونومی ضعیف محل کار مربوط می شود . طراحی ضعیف ارگونومی محل کار همانند ایمنی پایین ، بر بهره وری و کیفیت تاثیر منفی می گذارد.

2-    تاخیر : مودای تاخیر هنگامی رخ می دهد که فرد منتظر رسیدن مواد خام ( متقاضی در سازمانهای خدماتی ) است ، منتظر رفع مشکل توقف است یا اینکه منتظر خاتمه فرآیندی است که ماشین انجام می دهد. وجود تاخیر ، زمان نگهداری محصولات نیمه ساخته ( مشتریان منتظر در صف در سازمانهای خدماتی) که اغلب از زمان فرآیند بیشتر است ، افزایش می دهد.

3-    حمل و نقل : به شکل معمول و مرسوم ، چیدمان نامناسب تجهیزات و دستگاهها و یا انجام تولید یا خدمت به صورت دسته ای باعث ایجاد اتلاف در حمل و نقل می شود. چنین اتلافی هنگامی اتفاق می افتد که برای مثال دسته های بزرگی از محصولات (مشتریان ) می بایست از یک فرآیند به فرآیند دیگر منتقل شوند.

4-    اصلاح : مودای اصلاح یا دوباره کاری ، مربوط به اصلاح محصولات معیوب ( خدمات ) که شامل زمان و انرژی صرف شده برای تعمیر خرابی آنهاست. ( مانند اصلاح نسخه تجویز شده)

5-    عملیات اضافی : این نیز صورت پیچیده ای از موداست که به انجام عملیات مازاد بر نیاز مشتری مربوط می شود. چنین اتلافی اغلب در سازمانهایی دیده می شود که توسط مهندسی ( تخصصی ) راهبری می گردند.

6-     موجودی : مودای موجودی عبارت از نگهداری غیر ضروری مواد اولیه ، قطعات و محصولات نیمه ساخته می باشد. این شرایط هنگامی ایجاد می شود که جریان مواد ( مشتری ) در سازمان بشدت پیوسته بوده و محصول ( خدمت ) براساس مقدار تقاضا تولید نمی شود .

7-    تولید مازاد : تایی چی اوهنو از تولید مازاد به عنوان ریشه تمام مشکلات تولید یاد می کند. در اینجا تولید مازاد به معنای تولیدی است که بدون مشتری بوده و نتوان آنرا به فروش رساند.

8-    عدم جریان اطلاعات : این نوع از مودا هنگامی ایجاد می شود که درون سازمان ، بین سازمان و مشتریان و نیز تامین کنندگان آن ارتباط منسجمی برقرار نباشد. عدم ارتباط در یک سازمان می تواند در یک سطح بوده ، سلسله مراتبی یا موقت باشد. چنین امری مانع برقراری جریان اطلاعات ، ایده ها و خلاقیت ها شده و در نهایت فرصت ها را از بین می برد.

تفکر ناب در بهداشت و درمان

تفکر ناب به متخصصان بهداشت و درمان در حذف اتلافهای هر فعالیتی در یک مرکز کمک می کند. تفکر ناب استفاده موثر از کارکنان ، منابع و تکنولوژی برای رسیدن به یک سطح عالی از ارائه خدمات به مشتریان سیستم بهداشت و درمان ( بیماران ) را ممکن می سازد.

تفکر ناب تکنیکی است برای ایجاد تغییر ، و متخصصان مدیریت اطلاعات بهداشت و درمان می توانند چندین نقش مختلف برای اجرای این تغییر در سازمان داشته باشند. تفکر ناب در یک محیط بهداشتی و درمانی شامل 5 مرحله برای بهبود هر فرآیند می باشد :  ارزش ، جریان ارزش ، جریان ، کشش و کمال .

1-    هر مرحله در یک فرآیند بایستی موجب ایجاد ارزش برای مشتریان ( بیماران ، پزشک و مدیر ) گردد . اگر یک فرآیند ارزش افزوده ای ندارد بایستی مهندسی مجدد شده یا حذف گردد.

2-    جریان ارزش فرآیندها وخدمات را برای کمک به شناسایی اتلاف ها مورد بررسی قرار می دهد.

3-    جریان ،  دسته و صف را برای اطمینان از تکمیل کاری که هم اکنون در حال انجام است حذف می کند.

4-    کشش فرآیند وخدمات را همانگونه که نیاز است و خواسته شده اند در یک مرحله در جریان ارزش انجام می دهد.

5-    کمال ، بهبود مستمر را از طریق تغییر تدریجی بر روی خروجی ها ایجاد می کند.

همچنین انواع خاص اتلاف در سازمانهای بهداشتی ودرمانی عبارتند از : اطلاعات ، فرآیند و محیط فیزیکی .

• اتلاف اطلاعات می تواند از طریق کار بر روی منبع منفرد از اطلاعات مرتفع شود. این مسئله هنگامی که پرونده های الکترونیکی سلامت در همه جا موجود باشند ممکن است مشکل ایجاد کند . مسائل دیگر شامل چک کردن دستی ، ورود مجدد داده ها ، تبدیل فرمت ، خطای داده ها و مسائل مربوط به ایمنی داده ها است.
• بزرگترین نوع اتلاف فرآیندی در یک سیستم بهداشتی و درمانی ، عیوب هستند. این عیوب زمانی رخ می دهند که یک ارائه دهنده خدمت ، هدفی را که برای آن ایجاد شده است تامین نمی کند. انواع دیگر اتلاف های فرآیندی عبارتند از  : دوباره کاری ، راه حل ها، مصوبات و انتظار .
• شایع ترین اتلاف محیط فیزیکی ، ایمنی است. انواع دیگر اتلاف در محیط فیزیکی عبارتند از : جابجایی ، مسئولیت های شغلی غیرشفاف ، اختیار ، پاسخگویی و فقدان آموزش .

 بیمارستان ناب

با چالشهای روبروی بسیاری از بیمارستانها ، بسیاری از آنها در حال بکارگیری مفاهیم ناب جهت بهبود سودآوری ، مراقبت های پزشکی ، بهره برداری  و سایر  ابعاد عملیاتشان هستند. بیمارستان ناب که در واقع از سیستم تولید تویوتا (TPS) الهام گرفته شده است در مورد بهبودهای قابل اندازه گیری در کیفیت پرستاری از بیماران ، ایمنی ، زمان انتظار ، بالانس کار  و هزینه های کلی است . رهبران سیتم های درمانی درک می کنند که بیماران فقط مایل به پرداخت هزینه برای ارزش هستند – آنها به بیمارستان می روند برای تشخیص و درمان بیماری شان ونهایتا ترخیص شدن از بیمارستان اما آنها حاضر به پرداخت هزینه ای بیش از این امور نیستند ( اتلاف ) .

سیستم تولید ناب تویوتا مسلماً مهمترین اختراع از زمان خط تولید نورد کاری برای خوردو مدل T  فورد محسوب می شود. ( پیش از این ، وقتی قطعات ماشین شده ، برای سخت شدن وارد کوره می شدند ، تاب برمی داشتند و این امر مانع می شد که قطعات استاندارد شوند . هنگامی که مشکل تابیدگی قطعات بدلیل پیدایش فرآیندهای جدید تولید یعنی نوردکاری رفع شد ، فورد توانست به طرح های نوآوارنه اش وسعت بخشد. حاصل آنکه با این روش ، هم شمار قطعات مورد نیاز کاهش یافت و هم قطعات مربوط به هم به آسانی به یکدیگر وصل می شدند. کلید تولید انبوه نیز قابلیت تعویض کامل قطعات و راحتی اتصال قطعات مختلف به یکدیگر بود. در واقع همین نوآوری در تولید بود که وجود خط مونتاژ را ممکن کرد. فورد برای دستیابی به این تعویض پذیری ، تاکید داشت که در تمامی روند تولید ، برای هر قطعه از یک سیستم اندازه گیری واحد استفاده شود. مترجم ) .

این امر موجب ایجاد رویکردهای متعددی به بهبود عملیات گردید ، همه براساس همین اصول شکل گرفتند : توجه بی وقفه به جزئیات ، استاندارد سازی ، آموزش کارکنا برای جستجوی مستمر راههای برای افزایش بهره وری و حذف اتلاف در کارهایشان ، تعهد به آزمایش یافته های  بدست آمده و حل علمی مسئله . این مجموعه ای از ایده هاست که اغلب به عنوان ناب تعبیر می شود. امروزه بسیاری از شرکت های تولیدی و خدماتی به دنبال دستیابی به مزایای این سیستم جدید هستند.

با این حال ، تلاش برای بکارگیری رویکرد ناب در بسیاری از صنایع خدماتی بسیار مشکل و پیچیده است. بسیاری در جهان تجارت بر این باورند که صنایع خدماتی برای پیاده سازی اصول ناب مناسب نیستند زیرا ، برخلاف مونتاز خودرو ، شامل فعالیت های تکراری نبوده و به روشنی تعریف نشده اند . داستان زیر نمونه ای بسیار عالی از بیمارستان هایی است که چگونه با تفکری متفاوت به حل مشکلاتشان اقدام می کنند.

اطلاعات اولیه منتشر شده توسط مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها حاکی از مراجعه 123 میلیون مراجعه کننده نسبت 117 میلیون مراجعه کننده سال قبل بوده است .  ” هرچه زمان انتظار مردم در بخش اورژانس بیشتر باشد ، احتمال اینکه دچار عوارض و مرگ بشوند بیشتر می شود. و افرادی که بیشتر منتظر مانده اند ، به احتمال قوی به سراغ اتاق پرستاران می روند ” . دکتر نیک جورلیس ، رئیس اورژانس بیمارستان عمومی آکرون در اوهایو می گوید : ” سال گذشته گزارش نگران کننده ای از بخش تحقیقاتی کنگره اعلام شد که در اغلب موارد ، بیمارانی که بایستی فوراً مورد رسیدگی قرار می گرفتند ، نزدیک به نیم ساعت منتظر مانده اند . علاوه بر این آزمایش و درمان و رفتن به بخش اورژانس به راحتی می تواند 3 تا 4 ساعت به طول بیانجامد. بخش های اورژانش در حال شلوغ تر شدن هستند و این امر لزوم استفاده از تکنیک های نوآورانه برای کاهش این تاخیرات را پر رنگ می کند ، مانند استقرار پزشک جلوی درب وردی اتاق بیمارن خاص قبل از رسیدن ورود آنها .

آسوشیتد پرس : ” نگاه متفاوت بخش های اورژانس برای ایجاد سهولت در انتظار ” . لورن نرگارد

مشاوران ناب ، کسانی که بخوبی فلسفه کایزن را درک کرده اند ، و مهمتر از آن می دانند که چگونه آن را در یک محیط بهداشتی درمانی بکار گیرند ، می توانند منابع اتلاف را بطور بسیار موثری شناسایی کنند ( 7+1 نوع مودا ) ، و یک سیستم پایدار ایجاد کنند که در مسیر پیشرفت بسوی یک سیستم سلامت در کلاس جهانی باشد.  بهبود سودآوری ، کیفیت برتر در پرستاری از بیمار و زمان کوتاه انتظار فقط سه نمونه از منافعی است که یک بیمارستان ناب می تواند بدست آورد.