فاصله ۸۰ روزه تا آزمون دکتری ۹۶ در شرایطی فرا رسیده است که ثبت‌نام این آزمون هم امروز آغاز خواهد شد. از این رو مناسب دیدیم مطلب امروز را به متقاضیان تغییر رشته در مقطع دکتری اختصاص دهیم. تغییر رشته دانشگاهی در مقاطع مختلف از جمله تحولاتی است که می‌تواند در زندگی ما رخ دهد. […]
فاصله ۸۰ روزه تا آزمون دکتری ۹۶ در شرایطی فرا رسیده است که ثبت‌نام این آزمون هم امروز آغاز خواهد شد. از این رو مناسب دیدیم مطلب امروز را به متقاضیان تغییر رشته در مقطع دکتری اختصاص دهیم.
تغییر رشته دانشگاهی در مقاطع مختلف از جمله تحولاتی است که می‌تواند در زندگی ما رخ دهد. در این مطلب به دنبال آن هستیم تا جوانب مختلف تغییر رشته در مقطع دکتری را بررسی کنیم.
در ابتدای بحث، ذکر این نکته لازم است که قرار نیست نتیجه‌گیری این بحث این باشد که تغییر رشته خوب است یا خیر. تنها می‌خواهیم جوانب مختلف این امر را برای شما داوطلبان گرامی تشریح کنیم تا در صورت تمایل، آگاهانه‌تر دست به این اقدام بزنید.
۱) چرا تغییر رشته دهیم؟
تغییر رشته در مقاطع مختلف می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. در آزمون کارشناسی ارشد بیشتر ورود به رشته‌هایی با بازار کار بهتر و یا عدم تطابق رشته کارشناسی با روحیات داوطلب زمینه تغییر رشته را فراهم می‌کند. چرا که در برخی موارد، رشته مقطع کارشناسی به دلیل ناآگاهی از ماهیت رشته و یا به علت اجبار ناشی از رتبه کسب‌شده در آزمون توسط داوطلبان انتخاب شده است و پس از طی یک دوره چهارساله و قرارگیری در محیط دانشگاهی، امکان بررسی بیشتر رشته‌های مختلف برای دانشجویان فراهم شده است و این‌جاست که برخی داوطلبان کنکور کارشناسی ارشد دست به تغییر رشته می‌زنند.
اما در آزمون دکتری این انگیزه‌ها کمی متفاوت است. ضمن آن که به طور کلی تغییر رشته در این مقطع کم‌تر از مقاطع دیگر رخ می‌دهد. هماهنگی بیشتر رشته جدید با زمینه کاری فرد و کسب مدارک و مدارج مدیریتی (چرا که عموماً داوطلبان مقطع دکتری افرادی هستند که در سنینی قرار دارند که داشتن شغل و تأمین مخارج جزئی از زندگیشان است) و نیز تحصیل در رشته مورد علاقه شخصی و … را می‌توان از جمله دلایل این امر برشمرد.
وجود این انگیزه‌ها و شدت بالای آن‌ها در برخی داوطلبان موجب می‌شود که نتوان افراد را از تغییر رشته نهی کرد و تنها باید توصیه کرد پیش از این انتخاب، بررسی‌های لازم را در مقاطع و مراحل مختلف انجام دهند.
۲) تغییر رشته در آزمون کتبی
تغییر رشته در مرحله کتبی آزمون دکتری شاید تفاوت چندانی با تغییر رشته در مقطع ارشد نداشته باشد. چرا که دشواری این مرحله از آزمون همانند مقطع ارشد، مطالعه منابع جدیدی است که ممکن است پیش از این داوطلبان تصوری از آن‌ها نداشته باشند. با این تفاوت که ممکن است کمی کار دشوارتر از مقطع قبلی باشد.
۳) تغییر رشته در مصاحبه دکتری
تغییر رشته در مصاحبه دکتری شرایط متفاوتی را برای داوطلبان رقم میزند. در این مرحله از آزمون، نه تنها سطح دانش داوطلبان تغییررشته‌ای لازم است قابل رقابت با سایر داوطلبان همان رشته باشد، بلکه قانع کردن اساتید مصاحبه‌کننده خود موضوعی دیگر است.
معمولاً در جلسه مصاحبه از افرادی که در مقطع دکتری تغییر رشته می‌دهند این سؤال پرسیده می‌شود که چرا در این مقطع تصمیم به تغییر رشته گرفته‌اند و پاسخ به این سؤال اهمیت و نقش بسیار زیادی در موفقیت یا عدم موفقیت این داوطلبان خواهد داشت. داشتن رزومه کاری مرتبط با رشته جدید، داشتن علاقه شخصی و در نتیجه رزومه‌های مختلف آموزشی و پژوهشی در زمینه رشته جدید می‌تواند از جمله دلایلی باشد که در مصاحبه توسط داوطلبان مطرح می‌شود. در هر حال اساتید باید در این مرحله قانع شوند که تغییر رشته با دلایل کاملاً منطقی صورت گرفته است، چرا که از داوطلبان این مقطع، غیر از این نیز انتظار نمی‌رود.
اما نکته قابل توجه این است که ضروری است دلایل منطقی تغییر رشته با پشتوانه علمی مناسب نیز همراه باشد تا اساتید، داوطلبان تغییررشته‌ای را سزاوار تحصیل در رشته جدید در قیاس با سایر داوطلبان بدانند. زیرا در مقطع دکتری همانند مقاطع قبلی زمان زیادی برای فراگیری مباحث جدید علمی نیست و این دوره بر پژوهش و پیشبرد مرزهای دانش در آن حوزه متمرکز است. در نتیجه عملکرد داوطلب در مصاحبه و نمایش توانمندی‌های خود در رشته جدید در مصاحبه بسیار مهم خواهد بود.
۴) تغییر رشته در اشتغال و جذب هیأت علمی
درمورد جذب هیأت علمی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی وزارت علوم، اگر چه به طور رسمی شرایطی در این زمینه اعلام نشده است، اما علاوه بر این که برخی دانشگاه‌ها ممکن است در شرایط اختصاصی خود به لزوم تجانس رشته مقطع کارشناسی ارشد و دکتری اشاره کنند، در جلسات مصاحبه جذب نیز احتمال ایجاد شرایط مشابه مصاحبه پذیرش دکتری وجود دارد. یعنی ممکن است اساتید در رابطه با این تغییر رشته در مقطع دکتری قانع نشوند و یا متقاضی با تجانس رشته مقطع ارشد و دکتری را فردی لایق‌تر جهت تدریس در آن رشته بدانند.
علاوه بر این، در فراخوان‌های سالهای اخیر دانشگاه آزاد اسلامی صراحتاً به لزوم همسان بودن رشته تحصیلی در دو مقطع آخر تحصیلی متقاضیان اشاره شده است و بنابراین داوطلبان تغییررشته‌ای لازم است بدانند که احتمالاً فرصت جذب به عنوان هیأت علمی در دانشگاه آزاد را نخواهند داشت.
درمورد مشاغل دولتی و خصوصی نیز شرایط گوناگونی ممکن است وجود داشته باشد. ممکن است برخی ادارات، شرکت‌ها و … علاقه‌مند به جذب افرادی با مدارک دارای تجانس در مقطع ارشد و دکتری باشند. اما این احتمال هم وجود دارد که تمرکز بر توانمندی‌های فردی متقاضیان باشد و یکسان بودن مدرک ارشد و دکتری از اهمیت چندانی برخوردار نباشد.
