دکتر مجید فراهانی : « زمینه برای ورود نخبگان رشته مهندسی صنایع به سمت خدمت به پروژه ها باز است »

برای پاسخ به سوالات مخاطبین و دوستان همیشگی اخبار مهندسی صنایع ایران ( در لابلای ایمیل ها و پیامک های دریافتی ) در زمینه کنترل پروژه در یک روز گرم تابستانی برای دیدار دکتر مجید فراهانی سری به ساختمان آریانا دپارتمان مدیریت پروژه زدیم، حاصل این دیدار گپ و گفتی است که بخشی از آن برای انتشار تنظیم شده است.

سوال : جناب دکتر اهمیت زمینه مدیریت و کنترل پروژه در کشور و در رشته مهندسی صنایع را چطور ارزیابی می کنید؟  

پاسخ : کشور ما یک کشور پروژه محور است، کشوری که در مراحل اولیه توسعه است هنوز بسیاری از پروژه های زیربنایی کشور که در کشورهای توسعه یافته مستقر است، را در کشورمان نداریم، بسیاری از نیروگاه ها، سدها، پروژه های بزرگ صنعتی، بسیاری از جاده ها، بسیاری از پروژه های بزرگ ساختمان سازی، و از این قبیل پروژه ها در کشورهای توسعه یافته این پروژه ها ساخته شده و دغدغه آن ها بیشتر نگهداری و تعمیرات این امکانات و بهره برداری از آن هاست. اما ما در اوایل چرخه حیات توسعه هستیم، در مراحل آغازین، و خصوصیت این مرحله این است که یک کشور سعی می کند پروژه های زیربنایی که ندارد را بسازد، سرمایه گذاری ها عمدتا به سمت پروژه ها می رود به همین علت است که وقتی رییس جمهور می خواهد بودجه را به مجلس تقدیم کند یکی از افتخاراتش این می تواند باشد که سهم بودجه عمرانی اش  رشد داشته است که این رشد پروژه هایی است که بعدا بتوان از آن ها استفاده کرد. از طرف دیگر با توجه به منابع زیر زمینی در کشور ما سرمایه برای رشد پروژه ها هم وجود دارد، اگر نفت به خوبی به فروش برسد پول برای پیش رفتن پروژه های عمرانی وجود خواهد داشت.

بنا بر این سهم عمده سرمایه ها در کشور به سمت پروژه ها می رود و به تناسب رشته های فنی و مهندسی که در پروژه ها کار می کنند نسبت به مهندسین که در فرآیند تولید مشغول هستند مسولیت سنگین تری دارند.

یک مهندس صنایع که در پروژه کار می کند متوسط در آمدش ۳۰ درصد بالاتر از مهندس صنایعی است که در تولید کار می کند. بنا بر این با توجه به شرایط کشور زمینه کاری باز است برای اینکه نخبگان رشته مهندسی صنایع به سمت خدمت به پروژه ها مشغول کار باشند. همان چیزی که ما به عنوان مدیریت و کنترل پروژه می شناسیم.

سوال : علاقه مندانی که قصد ورود به این زمینه کاری را دارند می بایست از کجا شروع کنند؟

پاسخ : کاری که می شود کرد این است که از همان ابتدا افراد سعی کنند چالش های صنعت را، چالش هایی که متخصصین مهندسی صنایع در یک پروژه دارند را، شناسایی کنند، نیازها را شناسایی کنند و با یک شناخت از وضع موجود و برآورد وضع ایده آل برنامه خودشان را تنظیم بکنند برای اینکه وقتی از دانشگاه فارغ التحصیل می شوند یک متخصص با کیفیت بالا باشند و بتوانند بلافاصله در صنعت کار کنند.

از مشکلات این روزها فاصله بین صنعت و دانشگاه است، گپ بزرگی وجود دارد بین آنچه که هم اکنون در صنعت وجود دارد و آنچه در دانشگاه آموزش داده می شود و یک فارغ التحصیل دانشگاهی تخصص کمی برای کار در صنعت دارد و می بایست یک سری آموزش هایی را ببیند تا به درد صنعت بخورد، بسیاری از دوره ها در موسسه مدیریت پروژه آریانا به این دلیل برگزار می شود که خروجی دانشگاه ها نتوانسته نیازهای صنعت را بر آورده کند سعی ما این است که پلی بزنیم بین دانشگاه و صنعت تا فارغ التحصیلی که از روی این پل عبور می کند بتواند به صنعت خدمت دهی مفیدی داشته باشد.

توصیه من این است که علاقه مندان به زمینه کاری در پروژه ها، نرم افزارهای لازم در این زمینه را یاد بگیرند و با یادگیری اصول مدیریت پروژه در جست و جوی نیازهای بخش های مهندسی، خرید، ساخت، بهره برداری و … باشند تا وقتی وارد یک پروژه بزرگ می شوند بتوانند خدمات بهتری را ارایه دهند.

سوال : تفاوت بین مدیریت و کنترل پروژه چیست ؟

پاسخ : مدیریت پروژه اعم از کنترل پروژه است و چون کنترل پروژه یکی از نقش های مهم مدیریت پروژه است معمولا آن را با تاکید بیشتری می آوریم، مدیریت شامل برنامه ریزی، اجرا، کنترل، سازماندهی و یک سری کارهای ابتدایی و انتهایی پروژه است.

سوال : آیا نقش مدیریت پروژه مشخصا مختص مهندسین صنایع است؟

پاسخ : در یک تیم پروژه متخصصین مختلفی درگیر هستند، مهندسین مکانیک، عمران، برق، صنایع، متالوژی و … و متخصصین مهندسی صنایع بیشتر در بخش برنامه ریزی و کنترل پروژه مشغول کار هستند، بخش هایی مانند معاونت و مدیریت برنامه ریزی و کنترل پروژه و دفتر مدیریت پروژه ( PMO ) .

معمولا مدیر پروژه کسی است که همه دیسیپلین ها را مدیریت می کند، کسی که تجربه بیشتری از افراد دیگر دارد و نگاه عملیاتی به همه حوزه ها. به همین دلیل یک مدیر پروژه می تواند یک مهندس مکانیک، عمران، متالوژی و یا صنایع باشد، اگر ما یک هرم را در نظر بگیریم که قاعده این هرم مهندسی های مختلف در خدمت پروژه هستند، از بین این متخصصین کسی که تجربه و فعالیت و کار بیشتری داشته باشد و بتواند افراد را به سمت هدف غایی پروژه هدایت کند راس هرم و مدیر پروژه است.

بنابر این مدیریت پروژه اعم از کنترل پروژه است، یک مهندس کنترل پروژه اگر شایستگی های خوبی را از خودش نشان دهد می تواند مدیر پروژه هم بشود.

سوال : تا چه حد داشتن خلاقیت و ذهن سیستمی به کار در زمینه کنترل پروژه کمک می کند؟

پاسخ : به طور کلی مهندسین صنایع فارغ از اینکه در چه زمینه ای مشغول کار هستند ترکیبی از هنر و علم را باید به کار بگیرند، یعنی هیچکدام جای دیگری را نمی گیرد،  در این حال که دانش از پیش تعیین شده و مراحل تعیین شده ای برای هر کار وجود دارد و نمی توان از آن مراحل تخطی کرد، در عین حال می توان هنر و خلاقیت را هم دخیل کرد، اینکه شما بتوانید اجزایی را درست کنار یکدیگر بچینید تا به نتیجه لازم برسید خودش یک تیزهوشی، خلاقیت، تلاش و شناختی را می طلبد.

بنابر این افرادی که در سط.ح بالایی یک پروژه قرار می گیرند کسانی هستند که صرفا به بخش دانشی خودشان اکتفا نمی کنند و با تکیه بر عنصر خلاقیت پلی به سایر علوم می زنند. مثلا در زمینه مهندسی ارزش که یکی از زمینه های کاری مهندسین صنایع در پروژه هاست کسانی موفق هستند که با نگاه های فنی عمرانی نه اینکه تسلط اما آشنایی داشته باشد

سوال : آیا در مدیریت و کنترل پروژه زمینه های جدیدی ایجاد شده است؟

پاسخ : دانش مدیریت پروژه نیز مانند سایر دانش ها یک دانش پیش رونده است، هر روز استانداردهای جدیدی وارد عرصه می شود و استانداردهای گذشته ویرایش می خورند، همانطور که در مورد رشته فناوری اطلاعات گفته می شود که هر چهار سال یکبار عوض می شود دقیقا در مورد زمینه های مهندسی صنایع هم این اتفاق افتاده است، هر روز اتفاقات جدید، نرم افزارهای جدید، دانش های جدید، استانداردها و روش های جدید وارد عرصه می شوند به طوری که هر روز باید اطلاعات خودمان را به روز رسانی کنیم، دقیقا به همین دلیل است که ما می گوییم درسی های مهندسی صنایع که در سال ۱۳۴۴ توسط جمعی از اساتید قدیمی این رشته از امریکا آورده شده و اینجا در دانشگاه های ما بنیان گذاشته شده و به هنگام نشده کافی نیست و همه می گوییم که باید در رشته مهندسی صنایع بازنگری صورت بگیرد و این رشته در عین حفظ میراث قبلی به هنگام شود و این هم یک کار تخصصی و علمی است با شعار کار درست نمی شود باید متخصصین جدید رشته مهندسی صنایع دور هم جمع شوند و آن ها نظر بدهند که وضعیت علوم جدید مهندسی صنایع در دنیا به چه شکلی است و چقدر ما فاصله داریم از وضع موجود نسبت به حالت ایده آل رشته مهندسی صنایع در دنیا و سعی کنیم این گپ را بپوشانیم و پیش برویم

در هر صورت در عین حال که ما ناکامی های زیادی داشته ایم اما مهندسین صنایع نشان داده اند که خدمات زیادی می توانند در عرصه صنعت داشته باشند