مقدمه در اجرای مراحل متوالی فرآیند و سیستم مدیریت استراتژیک و پس از طی گام های تحلیل عوامل درونی و عوامل بیرونی شما بایستی به تدوین استراتژی های ممکن بپردازید. یکی از متدهای تدوین استراتژی ها، ماتریس ضعف ها (ناتوانی ها)، قوت ها (توانمندی ها)، فرصت ها و تهدیدها می باشد. پس از تعیین استراتژی […]
مقدمه
در اجرای مراحل متوالی فرآیند و سیستم مدیریت استراتژیک و پس از طی گام های تحلیل عوامل درونی و عوامل بیرونی شما بایستی به تدوین استراتژی های ممکن بپردازید. یکی از متدهای تدوین استراتژی ها، ماتریس ضعف ها (ناتوانی ها)، قوت ها (توانمندی ها)، فرصت ها و تهدیدها می باشد.
پس از تعیین استراتژی ها با استفاده از ماتریس SWOT ، شما نیاز دارید بدانید از استراتژی هایی که تعریف و ارائه گردیده اند کدام ها با توجه به شرایط، اقتضائات و موقعیتی که سازمان در آن قرار دارد، مناسب تر بوده تا به کار گرفته شوند و اجرا گردند.
به عنوان مثال شما می خواهید بدانید که اگر سازمان شما به لحاظ عوامل درونی، وضعیت مناسبی دارد، یعنی واجد نقاط قوت بوده و در محیط بیرونی آن فرصت های مطلوبی وجود دارند، کدام یک از استراتژی ها را برای پیاده سازی برگزینید. انواع استراتژی ها در یک دسته بندی عمومی به صورت فهرست وار شامل موارد زیر می باشد.
انواع استراتژی ها
استراتژی های یکپارچگی
- یکپارچگی عمودی به بالا
- یکپارچگی عمودی به پایین
- یکپارچگی افقی
استراتژی های تمرکز
- رسوخ در بازار
- توسعه بازار
- توسعه محصول
استراتژی های تنوع
- تنوع همگون
- تنوع افقی
- تنوع ناهمگون
استراتژی های تدافعی
- مشارکت
- کاهش
- واگذاری
- انحلال
نسبی بودن توصیه های انتخاب استراتژی ها
مطالب و نكاتی كه در این مطلب ارائه می گردند به صورت راهنمایی بوده و با توجه به شرایط نسبی سازمان ها توصیه می گردند. مثلا توجه داشته باشید در صورتی كه سازمان شما دارای نقاط قوت است و فرصت هایی را پیش روی خود دارد، قطعی و الزامی نیست که حتما استراتژی های یكپارچگی و یا تمركز را برگزینید. اما به هر حال، خطوط راهنمایی وجود دارند كه شما را در ایجاد و تدوین استراتژی ها کمک کرده تا راهبردهایی که برای سازمان، مفید و موثر می باشند را برگزینید. این توصیه ها و برخی دلایل به کارگیری آن ها را در ادامه مورد بررسی قرار می دهیم.
استراتژی های مناسب با توجه به موقعیت های مختلف ماتریس SWOT
استراتژی های SO
در این موقعیت، سازمان توانمندی های مختلفی را در اختیار دارد و دارای شایستگی های متمایز و مزیت های رقابتی می باشد.
شرکت مورد نظر و فرضی ما، امکانات مالی، تجهیزات سخت افزاری و منابع انسانی ماهر و با انگیزه در اختیار داشته و به لحاظ کارآمدی در استفاده از منابع خود در سطح خوبی قرار دارد. شرایط محیطی برای سازمان نیز مناسب می باشد که این احتمالا بدان معنی است که فروش سازمان در سطح خوبی می باشد و بازار، استقبال گرمی از محصولات سازمان دارد.
اولین توصیه، استراتژی های تمرکز با اولویت رسوخ در بازار می باشد، می توانید با توسعه فعالیت های تبلیغاتی و بازاریابی، فروش محصولات خود را در بازارهای فعلی افزایش دهید. اولویت های بعدی استراتژی های توسعه بازار و توسعه محصول می باشند.
با توجه به نقاط قوت سازمان و مهیا بودن شرایط محیطی، اتخاذ استراتژی های تمرکز، باعث می گردند که شرایط مطلوب تداوم یابد. در پیش گرفتن این استراتژی ها تضمینی می باشد بر ادامه موقعیت مطلوب کنونی شرکت و تثبیت جایگاه آن.
در صورتی که سازمانی یک محصول خاص با فروش خوب دارد، استراتژی تنوع همگون، ریسک های تک محصولی بودن سازمان را کاهش می دهد. به این معنا که اگر تغییر و تحولی در بازار به وجود آید به سازمان آسیب جدی وارد نشود. به زبان دیگر، تمام تخم مرغ های خود را در یک سبد قرار نداده اید.
در وضعیت SO، استراتژی های هجومی، معمولا توصیه می گردند. گسترش فعالیت های سازمان و سرمایه گذاری در زمینه های مختلف برای شرکت هایی که در این موقعیت قرار دارند پیشنهاد خوبی می باشد. حوزه ی فعالیت های سازمان و اندازه و حجم آن را می توان توسعه و گسترش داد.
توجه داشته باشید که این استراتژی را با احتیاط به کار ببندید. ضمن حمله کردن به فکر دفاع نیز باشید. استفاده از فرصت ها نوعی حمله بوده در حالی که اتخاذ برنامه هایی برای تثبیت وضعیت فعلی، نوعی برنامه ریزی برای دفاع می باشد.
استراتژی های یكپارچگی خصوصا یكپارچگی افقی در این شرایط نیز مناسب می باشند. می توانید شرکت هایی که در زمینه ی مشابه، فعالیت می کنند ولی به اندازه شما در کسب و کار خود موفق نبوده اند را با قیمتی مناسب خریداری نمایید و از نقاط قوت خود در به سود رساندن و موفق نمودن شرکت خریداری شده استفاده کنید. ضمن آنکه هزینه های سربار و ثابت، بر حجم بیشتری از محصولات سرشکن شده و از این طریق هزینه های دو سازمان ادغام شده، نیز کاهش می یابند، همانطور که می دانید این از مزایای صرفه جویی مقیاس می باشد.
به عنوان مثال هزینه های تحقیق و توسعه، طراحی محصول، بازاریابی و . . . از مواردی می باشند که بر حجم تولید و فروش بیشتری سرشکن می شوند و منافع بیشتری را نصیب سازمان می نمایند.
در صورتی كه صنایع تأمین کننده و بالادست شما پرسود بوده و رشد پرشتابی دارند و یا حوزه تأمین مواد اولیه و قطعات نیم ساخته شرکت، مسائل و مشکلاتی دارد، استراتژی های یكپارچگی عمودی به بالا مناسب می باشد.
می توانید برخی شرکت های تأمین کننده مواداولیه، قطعات نیم ساخته و حتی شرکت های تأمین کننده خدمات خود را بررسی و به چشم خریدار، ارزیابی کرده و از بین آن ها مواردی را که برای کسب و کار شما مفیدتر می باشند را خریداری نمایید و از این طریق بر بازار تأمین مواد اولیه رقبای خود نیز تسلط یابید. علاوه بر آن، کاهش هزینه های نگهداری موجودی مواد اولیه و دسترسی به مواد اولیه ارزانتر باعث آن می شود که محصولات نهایی خود را با قیمت رقابتی تر نسبت به دیگر رقبا روانه بازار کرده و از این مزیت رقابتی فوق العاده، کمال استفاده را در افزایش سهم خود از بازار ببرید.
همچنین در مواقعی که بازار محصولات صنایع پایین دستی کسب و کار شما، رشد مناسبی دارند و فعالیت در آن حوزه ها سود خوبی را به همراه دارد و همچنین در صورتی که مراحل توزیع، پخش و فروش محصولات شرکت شما به عهده بنگاه هایی است که با شما، همکاری مناسبی ندارند، استراتژی یکپارچگی عمودی به پایین، انتخاب خوبی می باشد. با اجرای موفق این استراتژی می توانید بر شبکه توزیع و فروش محصولات رقبای خود نیز تسلط یابید.
شرکت هایی که در موقعیت SO می باشند نباید دست به فعالیت هایی بزنند که منجر به از دست رفتن موقعیت مطلوب آنها شود اما این نیز نباید باعث شود که از فرصت های موجود استفاده نکنند.
استراتژی های ST
با توجه به نامناسب بودن شرایط محیط بیرونی و احتمالا وضعیت نامناسب فروش محصولات شرکت و رشد اندک بازار محصولات سازمان، بهتر است که شرکت به استراتژی های تنوع بپردازد، خصوصا تنوع ناهمگون.
کاملا مشخص است که با مزیت های رقابتی که سازمان واجد آن ها می باشد و اقبال نامطلوبی که در بازار وجود دارد بایستی که سازمان منابع خود را از برخی فعالیت های فعلی بیرون کشیده و در حوزه های دیگر به تکاپو بپردازد. توجه داشته باشید که منظور ماجراجویی های پرمخاطره نیست بلکه مطالعه سنجیده برای انتقال انرژی به مناطق پربازده تر کسب و کار و تمرکز روی حصول نتایج مطلوب می باشد.
در صورتی که این استراتژی ها با هزینه های بسیار همراه است یا به هر دلیل دیگر امکانپذیر نمی باشد سازمان می تواند از استراتژی های تمرکز و با اولویت توسعه بازار و توسعه محصول استفاده کرده تا به این طریق در بازارهای جدید بتواند محصولات خود را ارائه کرده یا محصولات فعلی خود را با ایجاد بهبود در آن ها به بازارهای کنونی دوباره عرضه نماید.
به صورت کلی نیز می توان گفت که سازمان باید سعی کند شایستگی های متمایز خود را حفظ کرده و ترجیحا خود را در معرض ریسک های بزرگ قرار ندهد.
استراتژی های WO
در این موقعیت می توانید استراتژی مشاركت را از سری استراتژی های تدافعی به كار ببندید و از طریق آن به برخی از استراتژی های متمركز و تنوع برسید. مطالعه کنید که آیا می توانید با مشاركت با دیگر بنگاه های توانمند و رفع نقاط ضعف خود به وسیله نقاط قوت آن ها به ارائه محصولات یا خدمات جدید به بازارها و مشتریان كنونی و یا جدید بپردازید؟
البته به جز مشاركت از روش های دیگری نیز می توانید نقاط ضعف خود را برطرف كنید كه البته بستگی زیادی به توان مدیریتی و عملیاتی سازمان شما دارد. به دست آوردن منابع مالی از راه دریافت وام و تسهیلات، خرید تكنولوژی، به كارگیری متخصصصان و كارشناسان خبره، جذب مدیران خوشنام و لایق و یا بهره گیری از مشاوران زبده کسب و کار از جمله رویكردهای اثربخش می باشد.
این شرکت ها باید از خود بپرسند با توجه به این که بازار مربوط به حوزه ی فعالیت های آن ها رشد خوبی دارد چرا آنها موفق نیستند؟
آنها باید عیوب و ایرادهای خود را متوجه شده و به سرعت برطرف نمایند. این برنامه های تغییر باید در جهتی بوده که نقاط ضعف را برطرف کرده، سازمان را دارای نقاط قوت کرده و در ادامه برای سازمان شایستگی های متمایز ایجاد نموده و به شرکت مزیت رقابتی اعطا نماید. در غیر این صورت و عدم دست یازیدن به برنامه های تغییر و تحول درجهت بهبود، امکان بهره برداری از فرصت های بیرونی از دست خواهد رفت، چه این که فرصت ها همیشه منتظر نمی مانند تا ما زمانی بتوانیم از آن ها استفاده کنیم.
از اولین برنامه هایی که سازمان باید نسبت به اجرای آن بکوشد کاهش هزینه و بیرون کشیدن منابع از فعالیت هایی است که ضررده بوده و یا سود ناچیزی برای سازمان دارند. با اجرای برنامه های بهبود، می توان از استراتژی های متمرکز و تنوع نهایت استفاده را برد. در بازار فعلی، رسوخ کنید و محصول خود را بهبود دهید.
استراتژی یکپارچگی افقی که به صورتی هوشمندانه و با هدف کسب شایستگی های متمایز سازمانی که در زمینه ی مشابه فعالیت می کند و قصد خرید آن را دارید می تواند مثمر ثمر باشد. این استراتژی احتیاج به منابع مالی زیادی دارد که باید برای تأمین آن فکری کرد.
با توجه به مساعد بودن شرایط بازار و با انجام مطالعه امکانسنجی و تهیه یک طرح کسب و کار حساب شده می توان ریسک پرداخت منابع و تسهیلات اخذ شده را کاهش داد. همچنین از منابعی که از فعالیت های بدون سود بیرون کشیده شده نیز می توان جهت تأمین منابع اجرای استراتژی یکپارچگی افقی استفاده کرد.
در صورتی که توان مدیریتی شرکت برای طراحی استراتژی ها و طرح ریزی برنامه های تغییر و بهبود، کافی نباشد باید به استراتژی های مشارکت و حتی واگذاری و انحلال فکر کرد.
استراتژی های WT
سازمان ها در وضعیتی که واجد توانمندی ها یعنی منابع و مهارت ها نبوده و به زبان ساده تر مزیت های رقابتی ندارند و فرصت هایی نیز در محیط بیرونی آنها وجود ندارد، باید دست به تغییرات زیربنایی و اساسی بزنند. این تحولات بایستی به فوریت و در اسرع وقت انجام شوند. این شرکت ها باید به سرعت هزینه های خود را تا حد زیادی کاهش دهند و منابع خود را در زمینه هایی غیر از فعالیت های کنونی، سرمایه گذاری کنند.
انتخاب ها و گزینه های شما محدود به استراتژی های تدافعی می باشند كه شامل مشاركت، كاهش، واگذاری و انحلال می باشند. در صورتی كه اوضاع زیاد وخیم نباشد می توانید با مشاركت با سازمانی دیگر و از خط تولید خارج كردن محصولاتی كه سودده نیستند گذران وقت كرده و بقای خود را حفظ كنید تا سازمان نقاط ضعف خود را برطرف كرده و یا در بیرون، فرصت هایی ایجاد شوند و گشایشی حاصل گردد.
در صورتی كه نتوانید موارد فوق را به عنوان برنامه ی خروج از بحران به كارگیرید چاره ای جز این ندارید كه شركت را فروخته و یا به فعالیت و حیات موسسه پایان دهید و آن را منحل نمایید.
حسین عبدی / مشاور و مدرس مدیریت و سیستم های مدیریت کیفیت
