رویا طباطبایی، رئیس سازمان ملی بهره وری در تشریح علل پایین بودن نرخ بهره وری در اقتصاد ایران گفت:« بهره وری از چند عامل مهم تشکیل شده است؛ بهره وری نیروی کار، سرمایه و انرژی. از ترکیب این سه بهره وری کل عوامل تولید به دست می آید. اگر بخواهم به تک تک این اجزا […]
رویا طباطبایی، رئیس سازمان ملی بهره وری در تشریح علل پایین بودن نرخ بهره وری در اقتصاد ایران گفت:« بهره وری از چند عامل مهم تشکیل شده است؛ بهره وری نیروی کار، سرمایه و انرژی. از ترکیب این سه بهره وری کل عوامل تولید به دست می آید. اگر بخواهم به تک تک این اجزا نگاهی تحلیلی داشته باشم؛ باید بگویم که نیروی کار باید از سطح دبستان تربیت شود. کارایی بالا، خلاقیت و نوآوری از همان سنین باید در نیروی کار ایجاد شود. این موضوع در کیفیت آموزش معنا پیدا می کند.
تربیت نیروی کار شرط اصلی بهره وری
پس از آن در مقاطع بالاتر باید مواد درسی با برنامه ریزی صحیح برای نیروی کار طراحی شود. با در نظر گرفتن آینده بلند مدت کشور باید این موضوع را در دانشگاه نیز دنبال کرد. دانشگاه های ما از لحاظ کمی به قدر کافی رشد کرده اند حال باید از لحاظ کیفی این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. این در حالی است که در حال حاضر می بینیم در برخی رشته ها صندلی خالی وجود دارد.
یا دریافت مدرک کارشناسی در بسیاری از رشته ها نیاز به کنکور ندارد، یا افرادی در برخی رشته ها با معدل بسیار پایین فارغ التحصیل می شوند که بعدها که جذب بازار کار می شوند و تخصص لازم برای تصدی پست ها را ندارند. پس در تمام سطوح تحصیلی باید نیروی انسانی را مورد تربیت برای آینده کشور قرار داد».
وی ادامه داد:« بحث بعدی نیروی کار با فرض اتمام تحصیلات در سطح کیفی خوب، کار مناسب است. یعنی برای هر پست شایسته ترین فرد را بتوان انتخاب کرد. کیفیت تحصیلات و سوابق تحصیلی هر فرد در احراز پست مهم است. یعنی هر کار را کسی باید انجام بدهد که شایستگی احراز آن را بیشتر از سایرین داشته باشد. در مرحله بعد اگر فردی با سوابق خوب در پست مناسب استخدام شد باید برای ارتقاء بهره وری نیروی کار قالب خاصی برای حقوق و دستمزد تعیین نشود. یعنی اینکه کسی صرفاً بخاطر مدرک میزان خاصی حقوق دریافت کند درست نیست. بلکه باید با توجه به کیفیت ارائه خدمات هر کس میزان حقوق و دستمزد او تعریف شود. در اغلب کشورهای دنیا حقوق و دستمزد به میزان تخصص و مهارت و کارایی فرد تعیین می شود نه با در نظر گرفتن مدرک تحصیلی و سابقه شغلی».
برای ورود تکنولوژی باید با دنیا تعامل داشته باشیم
رئیس سازمان ملی بهره وری در مورد بهره وری سرمایه نیز گفت:« سرمایه یعنی باید از تکنولوژی های روز دنیا استفاده کنیم یعنی محصولاتی را تولید کنیم که قابلیت رقابت داشته و در بازار. کیفیت لازم را داشته باشد. از آنجا که ما نمی توانیم تمام محصولات و تکنولوژی روز دنیا را تولید کنیم پس نیاز به تعامل با دنیا داریم. باید تکنولوژی را که خودمان توانمندی تولید آن را داریم، تولید کنیم و به جای آن صنایع و تکنولوژی را که مورد نیازمان است، دریافت کنیم».
طباطبایی ادامه داد:« بحث بعدی مبحث تحقیقات است. توجه به تحقیق و توسعه و نوآوری برای استفاده از تکنولوژی روز دنیا مورد نیاز است. از طرفی نمی دانیم این تکنولوژی که با صرف هزینه هایی وارد کرده ایم در کدام موقعیت می توانیم بهترین و بیشترین کاربری را داشته باشیم. در چند سال اخیر تحریم بودیم و مواد و تجهیزات واسطه ای وارد کشور ما نشد و خدمات پس از فروش قطعات از قبل خریداری شده هم دریافت نکردیم. به همین علت بسیاری از کارخانه های ما از فعالیت بازماند و بسیاری دیگر با کمتر از نیمی از ظرفیت به بقاء خود ادامه داد. بنابراین در طی سال های اخیر بهره وری سرمایه ای ما توفیق چندانی نداشت.»
در اسراف منابع و انرژی تنها مصرف کننده مقصر نیست
رئیس سازمان بهره وری در تشریح عوامل مؤثر بر بهره وری انرژی هم گفت: « نسبت تولید انرژی به میزان مصرف انرژی بسیار پایین است. ما همیشه نباید مصرف کننده را متهم به اسراف در مصرف انرژی کنیم. اگر می گوییم مصرف کننده زیاد برق مصرف می کند باید ببینیم آیا ما کالاهای برقی کم مصرف تولید کرده ایم؟ یا اگر مصرف برق بالا است کالاهایی که وارد کرده ایم از لحاظ قیمت مناسب بوده و استانداردهای لازم را داشته که انرژی زیادی مصرف نکنند؟آیا صنایع خودرو سازی ما از لحاظ مصرف انرژی به سطح استاندارد بین المللی رسیده است که مصرف کننده بتواند در صورت مصرف از انرژی کمتری استفاده کند؟ پس اگر یک سوزن به مصرف کننده می زنیم باید یک جوالدوز هم به سیاستگذار یا تولیدکننده بزنیم که در این زمینه عملکرد خوبی نداشته است. پس از نظر بهره وری انرژی هم ما وضعیت خوبی در ۱۰ سال گذشته نداشتیم».
طباطبایی در جمع بندی این سه عامل گفت:« ترکیب این سه بخش باعث می شود که ما بهره وری خوبی نداشته باشیم. یعنی بهره وری قبل از این سه سال در حد متوسط ۰٫۵ درصد تا ۰٫۷۵ رشد داشت ولی در این سه سال۹۰ تا ۹۲ بهره وری رشد منفی داشته است و شاخص بهره وری از ۱۰۰ در سال ۱۳۸۳ به عدد ۹۹ در پایان سال ۱۳۹۲٫ یعنی در یک دوره ۱۰ ساله رشد بهره وری صفر بوده است. نسبت به اهداف برنامه پنجم که ۲٫۷ درصد رشد بهره وری برنامه ریزی شده بود بسیار پایین است.
پیشگیری از تکرار اشتباهات به رشد بهره وری کمک می کند
وی در پاسخ به این پرسش که در زمان برنامه چهارم و بعد از آن برنامه پنجم برای رشد اقتصادی ۶ درصدی، رشد بهره وری ۲٫۷ درصد پیش بینی شده بود که خیلی ها معتقد بودند واقع بینانه نیست. فکر نمی کنید باز هم همان غیر واقع بینانه بودن پیش بینی بهره وری در برنامه ششم هم در حال تکرار است؟ گفت:« من اصلا معتقد نیستم که پیش بینی های قبل غیر واقع بینانه بوده است. ما دوست داریم عدم مدیریت و سیاستگذاری های صحیح را پنهان کنیم و بگوییم این پیش بینی ها غیر واقع بینانه بوده است. چطور می توانیم بگوییم این اهداف واقع بینانه نبوده در حالی که کشورهای دیگر به این هدف رسیده اند.
اگر سال های تحریم را نادیده بگیریم سال های قبل از آن هم ما بهره وری مناسبی نداشته ایم. نیاز نیست خودمان را با کشورهای توسعه یافته و پیشرفته مقایسه کنیم. نمی گویم کشور خودمان را با ژاپن مقایسه کنیم که بالای یک سوم رشد خود را از بهره وری تولید محقق می کند. یا سنگاپور که بیش از دو سوم رشد اقتصادی خود را از بهره وری تولید کسب کرده است. کافی است خودمان را با کشورهای موفق اقتصادی که رشد اقتصادی در حد رشد بالقوه اش بوده وتورم پایینی داشته و شاخص های کلیدی اقتصادی آن را نگاه کنیم می بینیم وضعیت بهره وری تولید ما اصلا در جایگاه مناسبی قرار ندارد».
طباطبایی ادامه داد:« کره جنوبی در سال ۱۹۹۹ از رشد اقتصادی ۱۱ درصدی حدود ۹ درصد از طریق بهره وری نیروی کار حاصل شده است.در سال ۲۰۰۰ از حدود ۸٫۵ درصد رشد اقتصادی نیمی از آن از طریق بهره وری به دست آمده است.
بنابراین اگر ما بخواهیم به همان خرابکاری های قبلی و سیاست گذاری های نادرست و عدم تناسب در بودجه نویسی ها و اشتباهات قبلی ادامه بدهیم معلوم است که باز هم بهره وری مناسبی نخواهیم داشت و باز هم می توان گفت پیش بینی ها غیر واقعع بینانه بوده است. از طرف دیگر می توان گفت چون در دولت های نهم و دهم درآمدهای قابل توجه نفتی داشتیم نتوانستیم به ارتقاء کارایی و ارتقاء بهره وری بپردازیم و بدون سیاست گذاری صحیح فقط پول نفت را خرج کرده ایم.ما ضعف داشتیم در استفاده از درآمدها، حتی اگر به قیمت های جاری هم نگاه نکنیم و فقط قیمت های ثابت را به دلار ببینیم ما درآمدهای خوبی داشتیم اما این درآمدهای بالا کمک کرد که ما به ارتقاء کارایی و اثربخشی که همان بهره وری است توجه نکرده و فکر و برنامه ریزی نکنیم.»
وی تأکید دارد« ما به عنوان کشوری که سال هاست اقتصاد وابسته به نفت داریم می توانستیم با همان درآمد نفتی هم بهره وری بالا داشته باشیم. در این که ماباید سهم بهره وری را بالا ببریم هیچ شکی نیست اما عددگذاری که در برنامه های توسعه ای که داریم باید ناظر بر شرایط حال کشور باشد. در حال حاضر قانون کار ما یا بیمه و تامین اجتماعی تا چه حد اجازه می دهد که با نیروی کار در راستای بهره وری بالا برخورد شود؟ ما در برخی زیرساختهای قانونی و نهادی ما با برنامه های توسعه ای تناقض داریم و از برنامه سوم و چهارم و پنجم و همینطور ششم هیچ تغییری در قوانین متناقض ما اتفاق نیفتاده است».
رئیس سازمان ملی بهره وری معتقد است« ما با همین شرایط فعلی می توانیم رشد داشته باشیم. قوانین کار هم با توجه شرایط فعلی کار ما نوشته شده است . باید دید در همین شرایط این قوانین چند درصد می توانند جلوی پیشرفت برنامه توسعه و بهره وری را بگیرد. این درصد آنقدر کم است که می توانیم به اصل برنامه بپردازیم . ما از قبل هم قوانین متناقض با برنامه توسعه داشتیم اما رشد بهره وری خوبی هم در شرایط سخت داشتیم. اصلا ذات اقتصاد مقاومتی این است که در هر شرایطی مسیر رشد را طی کنیم. ابتدا باید مسائلی مانند بخشی نگری و تفاوت های نهادینه بین تفکرات نمایندگان مجلس و دولت در تصویب بودجه کاهش پیدا کند. در شرایطی که قیمت نفت کاهش پیدا کرد بودجه عمومی کشور را افزایش دادیم. اگر بخواهیم همان روش های قبلی را ادامه دهیم رشد خوبی نخواهیم داشت و به بهره وری ۳ درصد دست پیدا نمی کنیم. ترکیه زمانی تورم سه رقمی داشت اما با ایجاد تغییرات اساسی در شالوده اقتصادی خود توانست این مشکل را حل کند. ما به راحتی می توانیم رشد بالای ۴ درصد داشته باشیم و نیمی از آن را با بهره وری حاصل کنیم. به شرطی که تمام سلول های اثر گذار بر بهره وری این برنامه را قبول کنند و هم راستا با آن حرکت و عمل کنند.»
منبع: خبرآنلاین
