درس‌های بازاریابی از خندوانه / پرویز درگی

خندوانه عنوان مجموعه‌ای است که هر شب از شبکه نسیم روی آنتن سیما می‌رود. اجرای این برنامه شاد و مفرح را رامبد جوان به عهده دارد. با وجود اینکه شاید شبکه نسیم به اندازه شبکه‌های ۱، ۲ و ۳ بیننده نداشته باشد، اما این برنامه آنقدر در بین مخاطبان تلویزیون محبوب شده که حتی خیلی از خانواده‌ها اقدام به خرید گیرنده دیجیتال کرده‌اند تا بتوانند برنامه خندوانه را در شبکه نسیم ببینند.

در اینجا سعی می‌کنم که از منظر بازاریابی به این برنامه موفق نگاهی بیندازم و نکاتی را پیرامون آن عنوان کنم:

۱) شخصی‌سازی پیام

امروزه در مباحث بازاریابی عنوان می‌شود که مخاطبان آنقدر با پیام‌های مختلف از سوی بازاریابان بمباران شده‌اند که دیگر حساسیت خود نسبت به این پیام‌ها را از دست داده‌اند و به خیلی از آنها هیچ توجهی نمی‌کنند. برای اینکه در انبوه پیام‌های بازاریابی و تبلیغاتی بتوانیم پیام خود را برجسته سازیم و به دست مخاطب برسانیم، لازم است پیام‌مان شخصی‌سازی شود. به عبارت دیگر مخاطب ما باید احساس کند که این پیام توسط یک انسان و فقط برای او ارسال شده و او بخشی از انبوه دریافت‌کنندگان پیام نیست.

اگر از مخاطبان خندوانه باشید و پیامک‌های این برنامه را دریافت کنید، حتماً متوجه تفاوت‌های این پیامک‌ها با دیگر پیامک‌های تبلیغاتی که ارسال می‌شوند، شده‌اید. این پیامک‌ها با این جمله آغاز می‌شوند: "سلام، رامبد جوان هستم." با این جمله دریافت‌کننده پیام این احساس را پیدا می‌کند که یک "انسان واقعی" به اون پیام فرستاده نه یک ماشین. این پیامک می‌تواند در میان انبوه پیامک‌های تبلیغاتی که در طول روز دریافت می‌کنیم، توجه ما را جلب کند.

۲) تمایزبخشی

ساختار برنامه خندوانه و اجرای رامبد جوان کاملاً متفاوت از آن چیزی است که در سایر برنامه‌های تلویزیون دیده‌ایم. جوان در این برنامه سعی می‌کند اصلاً مانند دیگران نباشد. او با مهمانها شوخی می‌کند، آنها را به بازی حلقه و دارت دعوت می‌کند، ترازو روی صحنه می‌آورد و مهمانها را وزن می‌کند، آواز می‌خواند و… .

این کارهای متفاوت سبب می‌شود که برنامه خندوانه برای مخاطب برنامه‌ای متفاوت باشد و خاطره متفاوتی نسبت به آن در ذهن مخاطب شکل گیرد.

۳) رعایت اصل تنوع

یکی از اصول مهم در بازاریابی و تبلیغات اصل تنوع است. برندها در فواصل مشخص زمانی باید نوآوری به خرج دهند تا در نگاه مخاطب تکراری نشوند. این نوآوری می‌تواند در محصول، خدمات، تبلیغات یا دیگر ابعاد کاروکسب باشد.

رامبد جوان این اصل را به خوبی در برنامه خود دریافت می‌کند. جناب‌خان قطعاً یکی از محبوب‌ترین شخصیت‌های عروسکی در تلویزیون است و خیلی‌ها منتظر هستند او را در خندوانه ببینند. با این وجود، رامبد جوان سعی کرده به گونه‌ای از این شخصیت محبوب استفاده کند که جذابیت آن برای مخاطب از بین نرود.

به همین دلیل جناب‌خان را در تعداد مشخصی از برنامه‌های خندوانه در طول هفته می‌بینیم و نه در تمام آنها. این موضوع در مورد سایر بخش‌های خندوانه نیز صدق می‌کند.

۴) بازاریابی اجتماعی

اما شاید مهم‌ترین رکن بازاریابی در برنامه خندوانه، بازاریابی اجتماعی باشد. در ادامه به سه مورد از اقدامات این برنامه که در راستای بازاریابی اجتماعی انجام می‌شوند، اشاره می‌کنم:

الف) کمک به حفظ محیط‌زیست و منابع انرژی: یکی از دغدغه‌های سازندگان خندوانه، اصلاح رفتار مخاطبان نسبت به محیط‌زیست و بهره‌گیری از منابع انرژی است. رامبد جوان از بینندگان برنامه می‌خواهد به کمپین قطره‌قطره بپیوندند و به صرفه‌جویی در مصرف آب کمک کنند. او همچنین در هر برنامه می‌خواهد که بینندگان چراغ‌های اضافی منزل‌شان را خاموش کنند. همچنین پیام‌های زیادی درباره حفظ درختان، آلوده نکردن محیط‌زیست و جلوگیری از شکار غیرمجاز به مخاطبان برنامه داده می‌شود.

ب) دعوت‌های هدفمند: در برخی از برنامه‌های خندوانه افرادی که در استودیو حضور می‌یابند، افرادی هستند که شاید ما در زندگی روزمره خود کمتر به آنها توجه کنیم. رامبد جوان سعی کرده با دعوت از این قشرهای جامعه توجه مخاطبان را به آنها جلب کند. افراد مبتلا به سندروم داون، معلولان و افاغنه از جمله این گروهها هستند. چند روز پس از برنامه‌ای که افاغنه در خندوانه حضور یافتند در خبرها داشتیم که چندین انجمن و صنف افغان از رامبد جوان به خاطر نگاه متفاوتش به مردم محترم افغانستان تشکر و قدردانی کردند.

ج) اصلاح رفتار نادرست اجتماعی: کاملاً مشخص است که یکی از دغدغه‌های اصلی سازندگان خندوانه اصلاح رفتاری است که به دلایل مختلف شکل گرفته‌اند: از نحوه سوار شدن به مترو گرفته تا نگاهمان به قومیت‌های مختلف ایرانی. به این پیامک برنامه خندوانه توجه کنید: یه روز یه ترکه رفت پزشک بشه اما اونقدر لطیف و باحال بود که شاعر شد تا حدی که منظومه "حیدربابا سلامش" به ۸۰ تا زبون دنیا ترجمه شد. ترکه باصفا از معشوقش گذشت جاش بهش همای رحمت رو دادن. اون آدم کسی نبود جز محمدحسین بهجت تبریزی مشهور به شهریار. کاملاً مشخص است که فرستنده این پیام هدفی ندارد جز اینکه به مخاطبان خود یادآوری کند خندیدن به ترک و کرد و لر و شمالی و جنوبی کار درستی نیست و به جای آن می‌توان به تمام این قومیت‌ها افتخار کرد و آنها را گرامی داشت.