در یادداشتهای قبلی به معرفی مفهوم توسعه پایدار( لینک) و مسئولیت اجتماعی سازمانها(CSR) (لینک) پرداختیم و دیدیم که مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانها و پایداری سازمانی، برای سازمانهای خوشنام قرن بیست و یک، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
اگر به سایت شرکتهای مشهور بین المللی از مایکروسافت گرفته تا سامسونگ و تویوتا مراجعه کنید،
هامون طهماسبی
پژوهشگر و مشاور توسعه پایدار و مسئولیت اجتماعی سازمانها
مطلب اختصاصی اخبار مهندسی صنایع ایران
در یادداشتهای قبلی به معرفی مفهوم توسعه پایدار( لینک) و مسئولیت اجتماعی سازمانها(CSR) (لینک) پرداختیم و دیدیم که مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمانها و پایداری سازمانی، برای سازمان های خوشنام قرن بیست و یک، بسیار مورد توجه قرار گرفته است.
اگر به سایت شرکت های مشهور بین المللی از مایکروسافت گرفته تا سامسونگ و تویوتا مراجعه کنید، حتما در منوهای آنها، به بخشی ویژه با عنوان «corporate social responsibility» ، «sustainability» یا نظیر اینها برخورد خواهید کرد. این مسئله تنها اختصاص به کشورهای پیشرفته و آمریکایی نیز ندارد. بلکه در مشرق زمین و حتی سازمان های کشورهای همسایه ما نیز به آن به شکلی روزافزون پرداخته میشود.
این سازمانها، علاوه بر تلاش برای استقرار نظامهای CSR در بنگاههای خود، در زمینه شاخص های عملکردی خود در این حوزه نیز به مخاطبان گزارش دهی میکنند. گزارشهایی که فراتر از گزارشهای معمول مالی سالیانه بنگاه هاست. در واقع، این گزارشها که تحت نام «گزارش مسئولیت اجتماعی» یا «گزارش پایداری» شناخته میشوند، به بیان پیامدهای عملکرد سازمان بر سه محور تشکیل دهنده مفهوم توسعه پایدار، یعنی اقتصاد، محیط زیست و جامعه و نحوه مدیریت آنها میپردازند. این اتفاق، باعث تقویت گفت و گو بین سازمان و ذینفعان آن میشود و سبب خواهد شد که آنها درک بهتری نسبت به سازمان و عملکردش داشته باشند؛ ذینفعانی که دیگر مانند گذشته فقط نظاره گر عملکرد اقتصادی سازمانها نیستند و انتظار دارند که سازمانها مسئولیتهای اجتماعی خود را نیز ایفا کنند.
انتشار این گزارشها که در اغلب نقاط دنیا داوطلبانه است با تکیه بر ارائه اطلاعات در چهار سرفصل کلی صورت میگیرد:
- یک) برنامه های راهبردی در حوزه مسئولیت اجتماعی و پایداری سازمانی
شامل موضوعات اساسی پایداری، استراتژی و سیاستهای CSR سازمان، ارزشها و کدهای اخلاق حرفهای، حکمرانی سازمانی، برنامه های مشارکت با ذینفعان، رویه سازمان در مورد گزارش دهی و …
- دو) نقش آفرینی اجتماعی
پیامدهای اجتماعی و انسانی فعالیتها و محصولات سازمان بر ذینفعان درونی و بیرونی خود از قبیل: ایمنی و سلامت کارکنان و مشتریان، رعایت حقوق جوامع محلی، افزایش اشتغال و رویه های استخدامی، آموزش و کارورزی، رعایت حقوق انسانی، لغو کار کودکان، مبارزه با فساد اداری، رقابت منصفانه، برچسبگذاری محصول و خدمات و…
- سه) نقش آفرینی محیط زیستی
پیامدهای محیط زیستی فعالیتهای سازمان و کمک به بهبود شاخص های محیط زیستی جامعه از قبیل: میزان انتشار گازهای گلخانه ای، کاهش نیازمندیهای انرژی و میزان استفاده از انرژی های تجدید پذیر، مدیریت ضایعات و پسماندها، چگونگی بهره برداری از منابع آبی و نحوه دفع پسابها، حمایت از تنوع زیستی و کمک در حفاظت زیستگاهها، کاهش مصرف منابع و افزایش راندمان، بهبود پیامدهای محیط زیستی محصولات و خدمات و…
- چهار) نقش آفرینی اقتصادی
پیامدهای اقتصادی سازمان بر ذینفعان خود از قبیل توسعه اقتصادی مناطق محروم، بهبود مهارتهای شغلی جوامع محلی، ایجاد دسترسی به خدمات و محصولات برای اقشار کم درآمد، تغییر در بهرهوری سازمانها و …
علاوه بر کشورهای پیشرفته و عضو OECD، سازمانهای زیادی در کشورهای در حال توسعه نیز، در حال پرداختن به مسئولیت اجتماعی هستند. به طوریکه بسیاری از شرکتها در کشورهای همسایه ما(امارات، قطر، پاکستان، ترکیه، بحرین و کویت) در حال حاضر به انتشار گزارش پایداری یا گزارش مسئولیت اجتماعی دست میزنند.
نگاهی به آمارهای مطالعهای که موسسه KMPG در سال ۲۰۱۳ بر روی ۱۰۰ بنگاه اول اقتصادی ۴۱ کشور نمونه از پنج قاره انجام داده است(مجموعا ۴۱۰۰ بنگاه) یافته های جالب توجهی از رشد توجهات به موضوع گزارش دهی در میان کشورهای در حال توسعه دارد: ۲۲ درصد اماراتی ها، ۸۲ درصد نیجریه ای ها، ۵۶ درصد مکزیکی ها، ۷۳ درصد شیلیایی ها، ۷۳ درصد هندی ها، ۷۵ درصد چینی ها، ۹۸ درصد مالزیایی ها و حتی ۲۵ درصد از ۱۰۰ بنگاه اول قزاقستانی ها، به انتشار گزارش عملکرد مسئولیت اجتماعی در سال ۲۰۱۳ دست زده بودند. این آمار در کنار عدد ۷۱ درصد برای میانگین بنگاههای برتر کل پنج قاره، موسسه KPMG را بر آن داشته تا بیان کند که : «دیگر دوره بحث راجع به «انتشار یا عدم انتشار» گزارش پایداری/گزارش مسئولیت اجتماعی به پایان رسیده است و درصد بالای اقبال شرکت ها در تمامی نقاط دنیا به این گزارش ها، نشان از تبدیل شدن آن به یک رویه استاندارد در دنیای کسب و کار دارد؛ سوال پیش روی شرکت ها، اکنون این است که «چگونه» این گزارش ها را منتشر کنند.»
و حقیقت این است که شرکتهای مهم منطقه ای و بین المللی با بهرهگیری از یاری مشاوران و سرمایهگذاری ویژه در CSR، در حال تلاش برای بهتر کردن روز افزون شاخصهای عملکردی خود در این حوزه و انتشار گزارشهای پایداری با کیفیت تر برای ذی نفعان خود هستند؛ این اقبال به حدی است که بیراه نیست اگر تعبیر «موج توجه به CSR» را برای آن به کار ببریم.
سخن پایانی اینکه موقعیت کشورمان در این جنبش بین المللی بایستی از موقعیت فعلی ارتقا پیدا کند و البته ناگفته نیز نباید بماند که موضوع مسئولیت اجتماعی بیش از یک دهه است که به کشورمان ورود پیدا کرده و در یکی دو سال گذشته، شتاب بیشتری نیز گرفته است. در حال حاضر تعدادی از سازمانهای سرآمد ایرانی نیز اقدام به تشکیل کمیته یا معاونت «مسئولیت اجتماعی/توسعه پایدار» کرده اند و ضمن تعریف برنامه های مرتبط، به انتشار گزارش CSR پرداخته اند. جمع بندی شواهد کنونی و امید ما این است که روند پیش رو، به سمتی باشد که روز به روز سازمانهای بیشتری علاقه مند شوند تا به طور جدی و برنامه ریزی شده به سمت توسعه استراتژیهای CSR گام بردارند. در این بین دانش آموختگان مدیریت و مهندسی صنایع، قطعا نقشی مهم در ارتقای عملکرد سازمانها در حوزه مسئولیت اجتماعی ایفا خواهند کرد به شرطی که به طور جدی به «مسئولیت پذیری فردی» نیز توجه داشته باشند.
پی نوشت:
۱-نمایه پیمایش مورد اشاره در این یادداشت:
KPMG International Corporate Responsibility Reporting Survey, 2013
